İstanbul Ticaret Borsası Tarihi

İstanbul Ticaret Borsasının kuruluşu, ilk olarak 1880 yılında gündeme geldi. Ne var ki çeşitli nedenlerle bu kuruluş uzun süre gerçekleşmedi. O tarihte İstanbul’da ticaret borsası kurma görevi Dersaadet Ticaret ve Sanayi Odasına verilmişti, bunun için gerekli yasal dayanak da 1886 tarihli Umum Borsalar Nizamnamesi’yle sağlanmıştı. Borsanın kurulmasının gecikmesi, çoğunlukla o dönem İstanbul’un iaşesini sağlayan zengin tüccarların kendi işlerine engel olacak bir kurum istememesine bağlanır. İstanbul Ticaret Borsası, bu gelişmeler ve daha sonra araya giren savaşlar sebebiyle Osmanlı döneminde açılamadı. Cumhuriyet devrinde ise Denizli Mebuslarının önerisi üzerine konu tekrar gündeme geldi ve 19 Ekim 1924 tarihinde İstanbul Ticaret ve Zahire Borsası adıyla resmen kuruldu.

Borsa, 6 Aralık 1924 - 25 Ocak 1925 tarihleri arasında çalışmalarını Dersaadet Ticaret ve Sanayi Odası binasında sürdürdü. Daha sonra Karaköy semtinde bulunan Mahmudiye Han’a taşındı. Resmi açılışını da bu binada, 21 Şubat 1925 tarihinde yaptı. Açılış sonrası Borsa, kalıcı mekân arayışına girdi ve 24 Mayıs 1925 tarihli Bakanlar Kurulu kararıyla Eminönü’ndeki Hamidiye Medresesini kiraladı. 1950 yılında borsalara gayrimenkul edinme yetkisinin verilmesiyle bu bina 11 Ağustos 1950 tarihinde İstanbul Ticaret Borsasının mülkiyetine geçti.

İstanbul’da gıda ve tekstil hammaddelerini tahlil edebilecek modern bir laboratuvar bulunmaması nedeniyle bu ihtiyacı karşılamak üzere 1925 yılında Borsa bünyesinde bir laboratuvar kuruldu. Borsa laboratuvarında kimyevi tahliller, hububat, bakliyat, yağlı tohumlar, un, yapağı, pamuk ve yabancı madde analizleri yapılıyordu.

İstanbul Ticaret ve Zahire Borsasının faaliyete geçmesiyle birlikte piyasadaki zahire ve hububat fiyatları sağlıklı bir şekilde belirlenmeye başlandı. İstanbul Büyükşehir Belediyesinin geçmişte ticaret ve sanayi odası kanalıyla piyasa tüccarlarından aldığı bilgilerle narh tespiti yapması piyasada çeşitli spekülasyonlara yol açıyor ve güvenilir bulunmuyordu. Borsa kurulduktan sonra narh tespitinin borsadan alınan güvenilir ve gerçek verilerle yapılmasıyla esnaf ve tüketicilerin mağduriyeti giderilmiş oldu.

Ticaret Borsasının laboratuvarı ile birlikte faaliyete geçmesinden sonra zahire ve un fiyatları günlük olarak borsada ilan edilmeye başlandı. Ayrıca yayımlanan fiyat bültenleri tüm Türkiye ve yurt dışına gönderiliyor, bültenlerde bulunan istihbarat raporları ile üreticiler ve ticaret erbabı Türkiye ve dünya piyasasındaki değişikliklerden haberdar ediliyordu. Bu bilgiler günlük olarak radyolardan da duyuruluyordu.

İstanbul Ticaret Borsası haricinde İstanbul’da yine Borsanın gayretleriyle kurulmuş olan İstanbul Hayvan Borsası da hizmet vermekteydi. Kasaplık hayvan alışverişini tanzim etmek üzere Karaağaç’ta 13 Şubat 1929 tarihinde kurulmuş olan İstanbul Hayvan Borsası, 1943 yılında yürürlüğe giren 4355 sayılı Odalar ve Borsalar Kanunu’yla 1943 Ekim ayından itibaren İstanbul Ticaret Borsasına devredildi.

1954 yılına kadar çalışmalarını Karaağaç’ta sürdüren Canlı Hayvan Borsası, bu tarihten sonra Sütlüce’de inşa edilen tesislerinde hizmet vermeye başladı.

1988 yılında ise “Haliç Temizleme ve İmar Projesi” başlayınca buradaki İstanbul Büyükşehir Belediye Mezbahasının Tuzla / Aydınlıköy’e taşınmasına karar verildi. İstanbul Ticaret Borsası Canlı Hayvan ve Et Borsası tesisleri, 26 Ocak 1989 tarihinde Tuzla / Aydınlıköy’e taşındı.

İstanbul Ticaret Borsası 1926 yılından bu yana Eminönü’nde bulunan Hamidiye Medresesi'nde hizmet veriyor. Borsa Merkez Binası, 2.671 m² alan üzerinde 256 m² satış salonu ve etrafında Borsa ajanlarına da tahsis edilmiş olan ofisler, toplantı salonları ve laboratuvardan oluşuyor.

İstanbul Ticaret Borsası Canlı Hayvan Borsası tesisleri, 132 dönüm arazi üzerinde 25.680 m² kapalı alanda hizmet veriyor. Tesis 15.000 adet küçükbaş, 1.500 adet büyükbaş hayvan kapasitesiyle, Türkiye ve Avrupa'nın en modern ve en büyük hayvan pazarı özelliğini taşıyor.

1925 yılında üye sayısı 150 olan İstanbul Ticaret Borsası, bugün 10 bini aşkın üyeye hizmet veriyor. İstanbul Ticaret Borsasında hububat ve mamulleri, yağlı tohumlar, zeytin, zeytinyağı ve prina yağı, margarin ve sabun, peynir, patates ve kuru soğan, yumurta, kuru yemiş ve kuru meyve, orman mahsulleri, canlı hayvan, deri, et ve et mamulleri başta olmak üzere toplam 148 ürünün tescil işlemleri yapılıyor. Canlı Hayvan Satış Salonunda ise haftanın üç günü salon satışı gerçekleşiyor.

İstanbul Ticaret Borsası, hem üye sayısı hem de işlem hacmi açısından Türkiye’nin en büyük ticaret borsası olarak hizmetlerini sürdürüyor.