BİR YUDUM TARİH, BİR LOKMA LEZZET: EMİNÖNÜ BALIK EKMEK
(12.08.2025 . 11:38:41) (Okuma: 107)
İstanbul’un büyülü silüetinin hemen yanı başında, Boğaz’ın rüzgârını hissederek yenen bir Eminönü Balık Ekmeğinin tadı, şehrin ruhunu anlamanın en lezzetli yollarından biridir. Bu mütevazı ama ikonik sokak lezzetinin, hem İstanbulluların gündelik yaşamında hem de yerli-yabancı turistlerin anılarında özel bir yeri bulunuyor.
Eminönü Balık ekmek, özünde basit bir yemektir: kendi yağında pişen uskumru filetosu, sıcak bir ekmek içinde biraz yeşillik ve soğanla sunulur. Bu ekmek arası lezzet, içerik olarak basit görünse de, İstanbul’un tarihine, denizle kurduğu ilişkiye açılan bir kapıdır. İstanbul Boğazı’nın kenarında, özellikle Eminönü, Karaköy ve Galata Köprüsü civarında, bir tabureye oturup balık ekmek yemek, sadece bir öğün değil; bir İstanbul ritüelidir. Denizle iç içe geçmiş bu kentin, kültüründen izlerini taşır.
1960’lı yıllarda başlayan Eminönü Balık Ekmek geleneği, aradan geçen onca yıla rağmen hâlâ ilk günkü gibi ilgi görüyor. Boğaz boyunca satılmaya başlanan bu sandviç, hem balıkçıların geçim kaynağı olmuş hem de halkın ucuz, doyurucu ve sağlıklı bir öğün seçeneği olarak rağbet görmüştür. İlk zamanlarda Galata Köprüsü’ne yanaşan balıkçı tekneleriyle satışa sunulan bu lezzet, bugün Eminönü Meydanı’nda demirlemiş ahşap, tarihi teknelerden servis ediliyor.
Yıllar içinde Eminönü Balık Ekmek, İstanbul’un kendine has bir fast food’u hâline gelmiştir. Ancak bu, zincir restoranlardaki hızlı yemek anlayışından çok farklıdır. Yılların deneyimiyle kazanılmış bir pratiklikle özenle hazırlanmış, ucuz ama doyurucu, hızlı ama sağlıklı, geleneksel ama her zaman güncel... Bu yönüyle balık ekmek, sokak lezzetleri arasında ayrıcalıklı bir yere sahiptir. İstanbul halkının yanı sıra, Tarihi Yarımada’yı ziyarete gelen turistler de Eminönü’ne uğrayıp bu eşsiz tadı denemeden ayrılmıyor. Pek çok yabancı ziyaretçi için balık ekmek, İstanbul’daki gastronomik deneyimin olmazsa olmazlarındandır. Fotoğraflanır, paylaşılır, anlatılır.
İstanbul’un tarihi dokusunu soluyarak Boğaz’ın serin rüzgârı yüzünüze çarparken, bir yandan da taze pişmiş balıkla hazırlanmış bir sandviç yiyorsanız, bu şehirle gerçek anlamda tanışmışsınız demektir. En çok Eminönü’nde, Galata Köprüsü çevresinde ya da Karaköy’de karşımıza çıkar balık ekmekçiler. Bazısı küçük teknelerin üzerinde, bazısı tekerlekli arabalarında; hepsi de Boğaz’ın hemen kıyısında, denizle neredeyse iç içe çalışır. Bu manzaranın içinde oturup balık ekmek yemek, turistler için unutulmaz bir deneyimdir. Yabancı gezginlerin sosyal medya paylaşımlarında sık sık rastladığımız bu sahne, İstanbul’un lezzet kimliğinin küresel ölçekte bir parçası olduğunu kanıtlar.
Araştırmalar, Eminönü Balık Ekmek tercih edenlerin genellikle sokak lezzetlerine ilgi duyan yerli ve yabancı turistlerden oluştuğunu göstermektedir. Simit, midye, kokoreç ve döner ekmeği ile birlikte Eminönü Balık Ekmek, en çok tercih edilen sokak lezzetleri arasında yer almakta; tüketicilerin balık ekmek deneyiminden genel olarak memnun kaldıkları görülmektedir. Söz konusu memnuniyet, ürünün lezzetinin yanı sıra, aynı zamanda balık ekmeğin görece uygun fiyatlı olmasından, hızlı servis edilmesinden ve Eminönü gibi deniz kenarında yer alan turistik cazibe unsurlarından da kaynaklanmaktadır. (Kaynak) Demir, Ö., Avcıkurt, C. ve Güleç, E. (2019). Eminönü’nde (İstanbul) balık ekmek yeme deneyimleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2019 Kış, Ek-1 Özel Sayı, 201-218.
Görüldüğü gibi, İstanbul’un balık ekmekle olan ilişkisi, sadece bir yeme alışkanlığı ile sınırlı değil. Bu basit sandviç, artık İstanbul’un simgelerinden biri hâline gelmiştir. Bu noktada coğrafi işaret tescili, balık ekmek kültürünü korumak için, balık ekmeğin İstanbul’la özdeşleşmiş bir lezzet olduğunu resmiyete kavuşturacaktır. Üretim biçimi, kullanılan malzeme ve sunum şekli standartlaştırılarak, hem kültürel miras korunur hem de yerel esnafın desteklenmesi sağlanabilir. Aynı zamanda bu tür tesciller, gastronomi turizmini artırarak şehrin ekonomisine de katkı sağlayarak, uluslararası tanıtımda da İstanbul’un mutfak kültürünü öne çıkarabilir.
Yunus Emre Çillioğlu