Page 27 - Sayı-44 Mart Nisan 2020

EKONOMİYE BAKIŞ

nedenle, Koronavirüs’ün sebep olduğu belirsizliğin küresel bir enflasyonu te- koyar; önceki döneme yönelik karşılaştırmalar yaparız. Son 2 yılla karşılaş-
tikleyip tetiklemediğini de zamanla göreceğiz. ıMF, tüm bu tablonun dünya tırıldığında, kontrolden çıkma izlenimi veren bir enflasyon trendi, yükselen
ekonomisini tarihi ortalamanın altında bir büyüme performansına sürükle- faizler, negatif büyüme süreci, aşırı dalgalanan kur ve jeopolitik gelişmele-
yeceğini öngörmekte. rin tetiklediği siyasi gerginliklerin beslediği ‘aşırı belirsizlik’ ortamı, 2018’in
çin hane halkı, yıllık bazda 277 milyar dolarlık turizm harcamasıyla Ame- ocak-mart döneminde 100 puan civarındaki ‘genel gidişat’ı, 2018’in eylül
rikan halkının küresel turizm harcamasını katlayarak geçti. Dünya turizm ayında 55,6’ya kadar getirmişti.
endüstrisindeki her 1 dolarlık turizm gelirinin 18 senti çinliler sayesinde 100 puan ve üzerinde olması gereken ‘reel sektörün ekonominin genel gidi-
kazanılıyor. Bu nedenle, Koronavirüs’ün sebep olduğu negatif etkiye bağlı şatına yönelik algısı’ yarı yarıya erimişti. Sonrasındaki toparlanmayla, 100
olarak, küresel turizm endüstrisi gelirlerinde 2020’de yüzde 10’luk bir da- puana doğru kimi aylarda yaklaşsa da, belirli bir moralsizliğin göstergesi
ralma beklenmekte. 2019 yılında 50 milyonu aşan turist ağırlamış Türkiye, olarak, ‘genel gidişat’ 100 puanı geçemediği gibi, geçen yılın mayıs ayında
sadece 426 bin çinli turist ziyaretine konu oldu. Bu nedenle, Türkiye, turizm 78,3 puana kadar gerilediğine şahit olduk. reel sektörün ekonominin genel
geliri en az etkilenen ülke olacak. Salgın hastalığın sebep olduğu karanti- gidişatına yönelik algısı, 2020 yılının ilk ayında 108,5 puana yükseldi. Bu
na ve tedbirler nedeniyle, çin’in çelik üretiminin aylık bazda 40 milyon ton algı, 2017 yılı haziran ayından bu yana en yüksek algı olması bir yana, 2013
azalması gündemde. Küresel ölçekte, firmalar çin’den sipariş ettikleri mal yılının ocak ayından bu yana, ocak aylarında tek 100 puanın üzerine çıkmış
gemiye yüklendi mi, gemi limandan ayrılabildi mi, sağlıklı bilgi alamamak- algı. üstelik, 2013 yılı ocak ayının da üstünde.
talar. Hastalık yaz bazı gündemden düşecek olsa da, dünya ekonomisine Anlamı şu; döviz kurları anlamlı bir istikrar kazandı, dalgalanma neredeyse
etkileri tüm 2020’yi kaplayacak. 6 aydır yok. Sanayide üretim ve gSyH büyümesi yeniden pozitif büyüme
trendine girdi. Enflasyon aşağı yönde önemli bir düzeltme yaptı ve yapısal
KOrOnAvİrüS’ün PİyASAlArDA ‘EPİDEMİK’ ETKİSİ tedbirlerle, enflasyonda ‘2. faz’ gerilemeyi bu yıl yakından izleyeceğiz. Dün-
Başta Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü; uluslararası tüm kuruluşlar ya ekonomisi ve küresel ticaretteki belirsizlik ve sıkıntılara rağmen, ihraca-
ve küresel finans kurumları tarafından takip edilen ‘Koronavirüs’ başlığı, tımız rekor kırmaya devam ediyor. İmalat sanayi, gelecek 3 aydaki ihracat
bilhassa ‘epidemik’, dünya genelinde bir salgın hastalığa dönüşme boyutu siparişlerinden ve gelecek 3 aydaki üretimden pozitif beklenti içerisinde.
itibariyle büyük bir endişeye dönüşmüş durumda. Kovid-19 virüsü bulaşan Türkiye’nin makro ekonomik dengelerindeki iyileşme ve belirsizlerdeki azal-
kişi sayısı bu hafta ortası dünya genelinde 80 bini geçmiş, yaşamını yitirmiş ma, genel gidişattan memnuniyetini arttırıyor.
insan sayısı ise 3000’e yaklaşmış durumda.. Bu nedenle, istihdamını koruma eğilimi de hayli güçlü. Bu durum, işsizlikle
Bu kadar farklı ülkelerde yaşamını yitiren insan sayısı, ticari ve turistik mücadele açısından memnuniyet verici. Bununla birlikte, bilhassa iç piyasa-
amaçla seyahat eğilimini, dünyanın her noktasındaki uluslararası fuarları, dan fabrikaya gelen siparişten memnun değil. İç piyasadaki toparlanmaya
karnavalları, spor müsabakalarını; neredeyse tüm etkinlikleri vurmuş du- yönelik beklentiler halen yüksek. Tüketici güveni yukarı yönde hareketlenmiş
rumda. Bu nedenle, uluslararası ekonomi kuruluşlarının ve finans kurum- olsa da, bölgesel ve küresel jeopolitik gerginliklerden ve yüksek enflasyo-
larının ‘Koronavirüs’ krizinin dünya ekonomisi ve küresel ticaret üzerindeki nun sebep olduğu negatif algıdan tüketicinin sıyrılması zaman alıyor. Bu
muhtemel etkisine yönelik tahminleri her geçen gün daha kötüye gidiyor. nedenle, iç talepteki canlanma, yurtiçi piyasadan gelecek olan sipariş, reel
Pek çok uluslararası kuruluş çin’in 2020 büyümesine yönelik yüzde 4 ile 2,5 sektörün genel gidişata yönelik algısını daha da arttıracak.
arasında yeni revize tahminleri paylaşmaya başladılar; ki söz konusu büyüme Bu durum, bankalara reel sektöre yönelik finansman imkanları ve bilhassa
tahminleri çin ekonomisi için son 31 yılın en kötü oranları anlamına geliyor. kapasite artırımı ve yeni fabrika yatırımlarının orta ve uzun vadeli finans-
Dünya ekonomisinde sanayi üretimi ve küresel tedarik zincirleri noktasın- manında önemli görevler yüklüyor. ‘Plaza bankacılığı’nın aşırı odaklandığı
da tek başına yüzde 20’nin üzerinde ağırlığa sahip olan çin’de, insanların ‘tüketici kredileri’nin ötesinde, ‘saha bankacılığı’nın gerektirdiği ‘yatırım
olabildiği kadar evde kalmasına yönelik tedbirler nedeniyle tam kapasite finansmanı’na yönelik bir anlayış değişikliğini gerektiriyor. Ekonomi yöneti-
çalışamayan fabrikalar, ülkenin pek çok yerinde üretim kapasitesini yüzde mi, ‘dengeleme-disiplin’ döneminde, 1,5 yıldan elde edilen başarıyı, ekono-
30-50 civarına düşmesine sebep olmuş durumda. Dünyanın en büyük oto- mide ‘zihinsel dönüşüm’le, yapısal reformlarla kalıcı bir başarıya taşımak için
motiv pazarını elinde bulunduran çin’de otomotiv satışları da durma nokta- gereken adımları atarken, bankacılık sektörünün de aynı ‘zihinsel dönüşüm’ü
sına gelmiş durumda. gerçekleştirmesi, reel sektör için ‘tarihi’ bir fırsatı değerlendirme fırsatı ve-
Salgının ülkenin yıllık büyümesini 1 puan gerileterek, yüzde 5 civarına recektir.
düşürmesi bekleniyor. Bu düşüş de 2010’da 41,2 trilyon yuan olan ülke reel Kesim güven Endeksi’nin ocak ve şubat aylarına güçlü bir şekilde baş-
gSyH’sının bu yıl iki katına, yani 82,4 trilyon yuana çıkarılması hedefini lamış olması, 2020’nin bu derece belirsizliklerle dolu ilk çeyreğinde de, yeni
zora sokacak. çin Merkez Bankası (PBOc) piyasalara yaklaşık 174 milyar yıla güçlü bir üretim ve büyüme ile başladığımızı teyit ediyor. 2019’un eylül
dolar mali destek sunarken, küçük ve orta ölçekli şirketlerden kredi borcu ayında, endekste, toplam sipariş miktarının iyi gidip gitmediğine verilen
olanlara da faiz indirimi uyguladı. Bunun yanı sıra, firmaların bu yıl çok cevaplar doğrultusunda, siparişlerden duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle
düşük vergi ödemeleri de tedbirlerin arasında konuşuluyor. çin hükümeti 75,6 gibi bir puan gözlenirken; toplam sipariş miktarı endeks değerinin 10
ülkedeki günlük maske üretimini ise, 40 milyon adetten180 milyona çıkardı. puanlık artışla, şubat ayında 85,8 puana yükselmiş olması pozitif bir gelişme
Diğer yandan, milyonlarca kişinin tekrar fabrika, iş yeri ve okullara dönmesi olarak not alındı. 2019’un aralık ayında 111,5; geçtiğimiz ocak ayında ise
sonrasında ikinci dalga salgın olup olmayacağı ise bilinmiyor. 117,5 olan ‘gelecek üç ayda ihracat sipariş miktarı endeks’ değerinin de
uluslararası havayolu endüstrisinden başlayarak, dünya sermaye piyasala- şubat ayında 126,6 puana yükselmiş olması, ihracatımızın rekorlara devam
rında, pek çok sektöre yönelik hisse senetlerinde ortalama yüzde 10 ile 15 etmesi noktasında anlamlı.
arasında bir gerileme söz konusu. Küresel merkez bankaları üzerinde, virüsün geçtiğimiz kasım ayında 103,5 olan ‘ gelecek üç ayda imalat sanayimizin
sebep olduğu ‘kötümserlik salgını’ nedeniyle, faiz indirmeleri ve parasal ge- istihdamı koruma eğilimi’nin, şubat ayı itibariyle 108,9’a yükselmiş olması,
nişleme baskısı hat safhada. Bu nedenle, küresel altın fiyatları da para po- işsizlikle mücadele açısından olumlu bir sinyal. İhracattaki rekorlar ve iç pi-
litikası adımlarındaki gevşemeden besleniyor, gözüküyor. umalım ki, nisan yasadaki toparlanmanın imalat sanayini kalifiye işgücünü korumaya teşvik
ayında, havaların ısınmasıyla, ‘Koronavirüs krizi’ gündemimizden hızla çıksın. etmesi çok önemli. Son 3 aydaki siparişin 102 puan ile, ocak ayına göre
artış gerçekleştirmesi ve fabrikalara yeni makine alınması, kapasite artışı
rEEl SEKTÖr ‘gEnEl gİDİŞAT’TAn MEMnun amaçlı yatırımlar boyutunda, sabit sermaye yatırım harcaması eğiliminin de
Ekonomi ve ticaret, değerlendirme yapmanızın, yorumda bulunmanızın za- 105,9 puana yükselmiş olması, 2020 büyümesi adına önemli sinyaller. ge-
man zaman zorlaştığı bir alan. Ekonomi alanındaki akademisyenler olarak, nel gidişatın 100 puanın üzerinde seyretmesi ise, Koronavirüs belirsizliği ve
‘zaman serisi’ analizlerimizde önemli bir yer tutar. ülke ve dünya ekonomisi- bölgesel gelişmelere rağmen, imalat sanayimizin moralini yüksek tuttuğunu
ne yönelik analizlerimizi 5,10, hatta 25 yıllık ‘zaman serisi’ne bakarak ortaya gösteriyor.

Mart-Nisan 2020 25