Page 33 - Sayı-45 Mayıs Haziran 2020

EKONOMİYE BAKIŞ

düzenleme, Türkiye’nin koronavirüsle mücadele çerçevesinde yürüttüğü yılın ilk üç ayında toplam sipariş, ocak ayından itibaren sırasıyla 100,8,
proje ve çalışmaların imkan ve kabiliyetlerini güçlendirmek; Türkiye’nin 102 ve 101,5 puan olarak seyretmiş. Bu güçlü bir tablo. İmalat sanayinin
imalat sanayi ve milli gelirinin toplam katma değerini büyütmek ve ihra- mart ayını etkili bir şekilde geçirmesi nedeniyle, 100 puan ve üzerinde
catımız içerisinde yüksek katma değerli ürünlerinin ağırlığını arttırmak olması gereken reel kesim güven endeksi değeri, koronavirüsle müca-
adına kritik önemde. delenin tüm etkilerine rağmen, 99,7 puan ile, 100 puana çok yakın bir
Bu süreç, aynı zamanda, dünyanın önde gelen ülkelerinin ‘milli seviyede mart ayını tamamlamış durumda. nitekim, yıla yüzde 75,5 dü-
sermaye’ye dayalı yerli yatırımlarını, ülkelerin bin bir emekle biriktir- zeyinde bir kapasite kullanım oranıyla başlamış olan imalat sanayi, şubat
dikleri tarım, imalat sanayi ve hizmetler sektöründeki ‘milli sermaye ayında yüzde 76, mart ayında ise yüzde 75,3’lük bir kapasite kullanım
gücü’nü, ‘milli yatırım stoku’nu korumak adına da kritik önemde. Türki- oranıyla üretimini sürdürdü.
ye, 150 yılda oluşmuş kritik önemdeki ‘milli yatırım stoku’nu korumak, Mevsimsel etkilerden arındırılmış olan ocak, şubat ve mart ayı imalat
geliştirmek adına, dünya ekonomisinde kendisini her daim ilk 20 ülke sanayi kapasite kullanım oranları 2019’da sırasıyla yüzde 75, yüzde 76,1
arasında tutan, küresel imalat sanayinde ilk 16’da yer almasını sağlayan ve yüzde 76,6 olarak şekillenirken, 2020’de aynı oranlar sırasıyla yüzde
‘milli sermaye’ye dayalı ‘milli servet’ini, fabrikalarını, tesislerini, araştır- 75,8, yüzde 76,6 ve yüzde 76,2 olarak gerçekleşti ve mart ayı üretim
ma merkezlerini, laboratuarlarını daha yüksek katma değer üretmeye verisinin güçlü geleceğine dair ipucu verdi. 2020’nin ilk çeyreğine güçlü
taşıyacak bir ‘teknoloji’ ve ‘dijitalleşme’ hamlesini perçinleyecek, daha da bir şekilde başlayıp, 3. çeyrekte yeniden pozitif büyümeye dönüp, 4 çey-
hızlandıracak adımlar atıyor. rekte de güçlü bir büyüme ile, ıMF ve dünya Bankası’nın öngörülerini bir
Koronavirüs küresel salgını, ülkelerin ‘milli ve yerli’ sermayeye dayalı üre- kez daha, 2019’da olduğu gibi boşa çıkaracağız.
timle, ‘kendi kendine yetebilen’ ekonomi olmalarının gerekliliği nokta-
sında önemli bir uyanışı beraberinde getirdi. japonya kendi şirketlerinin PETRolE ‘VEda’ zaManı
Çin’deki yatırımlarını Çin’den çıkarmaları için 2,2 milyar dolarlık bir des- İnsanoğlunun yaşamına 1859’daki yoğun araştırma ve yeryüzüne çıkar-
tek paketi oluştururken, aBd ulusal Ekonomik Konseyi direktörü Kudlow, ma kuyularıyla giren petrol, yani ‘kara elmas’, 160 yıldan bu yana haya-
amerikan şirketlerinin en aciliyetle fabrikalarını, tesislerini, fikri ve mülki tımızın vazgeçilmez bir hammaddesi. sadece pek çok taşıt aracı gerekli
haklarına dayalı varlıklarını Çin’den geri çekmeleri için yüzde 100 deste- olan akaryakıt değil, aynı zamanda petro-kimya ürünlerinin hayatımızın
ğe hazır olduklarını açıkladı. vazgeçilmez bir parçası olan her ürünün üretiminde, tekstilden çöp tor-
Hindistan ise, Çin’e ilaç ve tibbi malzeme alanında bağımlılığını azaltmak basına, rüzgar enerjisindeki kanat üretiminden uçak ve uzay teknolo-
amacıyla, sağlık endüstrisi ürünlerinde ‘yerlileşme’ adına yeni bir üretim jilerinde pek çok alanda kullanıldığını biliyoruz. Bununla birlikte, ham
teşvik stratejisini hayata geçirmiş durumda. avrupa’nın önde gelen ekono- petrolün en çok taşıt araçlarına akaryakıt ve enerji üretimi amaçlı kulla-
milerinin de Çin’e bağımlılık azaltma noktasında ayrı çalışmalar yürüttüğü nıldığının farkındayız.
görülüyor. dünya ekonomisinin ‘mutlak üstünlük’ ve ‘karşılaştırmalı üs- Fosil bazlı enerji, yakıt türevlerinin tümü, kullanımları sonrasında havaya
tünlük’ tartışmalarını yeniden şekillendireceği yeni bir döneme yürüyoruz. ciddi bir karbon salınımına sebep oluyorlar ve ‘sera etkisi’ne bağlı ola-
rak, kutuplardan başlayarak, insanoğlunun güneşin zararlı ışıklarından
İlK ÇEyREK BÜyÜME % 6 korunması için vazgeçilmez olan ‘ozon tabakası’ da zarar gördü. Bu du-
Küresel virüs salgınıyla proaktif bir mücadele sergileyen Türkiye’nin ge- rum, bilhassa son 10 yılda, hidro, rüzgar, jeotermal, güneş ve biyobazlı
ride bıraktığımız 1. çeyrek verileriyle, 2020’ye hızlı bir giriş yaptığı gö- ‘yenilenebilir enerji’ teknolojilerine olan eğilimi katladı. Ve, yenilenebilir
rülüyor. Mart ayının ortasından itibaren alınan tedbirler ışığında, sanayi enerji teknolojilerindeki sıçramanın da etkisi ile, 2050’den sonra biteceği
üretiminde bir önceki yıla göre artış yüzde 3 düzeyinde kalsa dahi; ki ben düşünülen ‘petrol çağı’, anlaşılan o ki, 2030’da sonlanacak.
en az yüzde 5 bekliyorum; sanayi üretiminin ilk iki aydaki ortalama yüzde Bu nedenle, zaten, en geç 2024-2025 döneminde küresel petrol fiyatla-
7,6’nın üzerindeki performansı, 2020 yılının ilk çeyreğinde GsyH büyü- rının 20 dolar düzeyinde bir seviyeye oturacağı ve sonrasında 20 doların
me hızımızın minimum yüzde 6 olacağını; hatta yıla yüzde 7’ye yakın bir altında bir fiyat seviyesini görmeye de alışacağımız bir dönem bizi bek-
GsyH büyüme hızıyla başlama ihtimalimiz dahi hayli kuvvetli olduğuna liyor. Bir diğer fosil bazlı yakıt olan kömürde 2015’den itibaren kırılma
işaret ediyor. başladı. Bunu petrol takip edecek. sonrasında ise, ‘doğalgaz’a bağımlılı-
Bu nedenle, uluslararası Para Fonu ve dünya Bankası’nın küresel virüs ğın 2050-2060 döneminde azaldığına şahit olacağız. Bu nedenle, 2020
salgını olmasa, bu hafta Washington’da gerçekleşmesi gereken geleneksel ile birlikte, ‘petrole veda zamanı’ başlamış durumda.
ilkbahar toplantıları öncesinde her zaman dünya kamuoyu ve uluslararası Peki, 20 nisan Pazartesi, petrol kontratlarındaki negatif fiyatlama nasıl
ekonomi çevreleriyle paylaşılan ‘dünya Ekonomik Görünüm Raporu’nda oluştu? İlk başlarda, spot, yani günlük ve vadeli olarak yapılan alım-satım
da (WEo), 2020’de Euro Bölgesi’nin yüzde 7,5, almanya’nın yüzde 7, kontratlarının temel amacı, fiziki olarak varil ham petrolün teslimatına
tüm aB’nin yüzde 7,1, orta ve doğu avrupa’nın yüzde 5,2, Rusya’nın yönelikti. ancak, 1990’lı yılların sonlarına doğru, emtia kontratları ala-
yüzde 5,5 oranında bir GsyH daralması yaşaması öngörülürken, aynı nını küresel finans piyasasının profesyonelleri ve küresel spekülatörler
öngörü Türkiye Ekonomisi için yüzde 4,8-5 bandında tutuldu. aBd’nin keşfettiler ve sanki hisse senedi ve tahvillerde yeterince spekülasyon
GsyH daralması yüzde 5.9 olarak öngörülürken, japonya için aynı oran yapmıyorlarmış gibi, emtia, yani hammadde ve mal alım-satım vadeli
yüzde -5,2, Kanada için ise yüzde 6,1 olarak öngörüldü. kontratlarında da spekülasyona başladılar. son 10 yılda, vadeli petrol
2020’nin ilk çeyreğinde GsyH büyümesinin yüzde 7’ye dahi yakın bir kontratlarını satın alan yatırımcıların yüzde 98’i spekülasyon amacıyla;
oranda çıkmasını teyit edecek bir diğer detay da, mart ayı reel kesim sadece yüzde 2’si gerçek fiziki alım-satım için yapar hale geldi.
güven endeksi verileri. alt detaylara bakıldığında, mart ayı için fabrikaya dolayısıyla, petrolle işi olmayan spekülatörlerin paniği ile, mayıs ayı
gelen siparişlerde sınırlı bir azalma olduğuna işaret eden imalat sanayi kontratlarında, tarihte ilk kez petrol fiyatları negatifi gördü. Günlük pi-
firmalarımız, ocak-mart döneminde, üç aylık dönem için kuvvetli bir si- yasada petrol fiyatları bundan sonra 20 dolar civarında seyredeceğinden,
pariş hacmine yine de işaret etmişler. Buna karşılık, mamul mal stokunda Çin, japonya, Güney Kore ve Türkiye gibi petrol ithal eden ülkeler ise,
ise sınırlı bir azalma söz konusu olmuş. yani, firmalar, bir ölçüde virüsle faturalarının azalmasından doğal olarak nemalanacaklar. Koronavirüs
mücadeleye bağlı olarak hareketlenen talep nedeniyle, stoklarının sınırlı salgınıyla ilgili endişeler azalana kadar, petrol fiyatlarındaki toparlanma
bir kısmını da eritmişler. zor gözüküyor.

Mayıs-Haziran 2020 31