Page 11 - borsaaktuel-72-web

KASIM-ARALIK 11

ler sektöründe bir türlü önü alınamayan ‘fiyat katılığı’ vid-19’ ve jeopolitik tehditler, zaten kör topal ilerleyen
sorunu. ‘iki siyah kuğu’, bir tarafta ‘Kovid-19’, diğer sürdürülebilir kalkınma hedeflerini büsbütün sekteye
tarafta Rusya-Ukrayna Savaşı ile başlayıp, İsrail’in tüm uğrattı. Dünya ekonomisi küresel kalkınmanın ağır
bir Orta Doğu’yu ateşe verme çılgınlığıyla genişleyen bir şok yaşamasına dair ciddi bir tehditle karşı karşıya,
küresel ve bölgesel jeopolitik gerginlikler, ardı ardına Son dönemde, küresel güç merkezleri arasında ‘kalkın-
küresel arz şoklarını tetiklemekte. ma’ üzerinden yoğunluk kazanmış olan ‘yumuşak güç’
Bir tarafta, ya geçiş güzergahlarındaki çatışmalar rekabeti de ağırlık kazanmış durumda. Her küresel güç
veya doğrudan üretim tesislerinin ve boru hatlarının merkezi, küresel kalkınmayı kendisinin yeniden ayağa
saldırıya maruz kalması ile aksayan enerji taşımacılı- kaldırabileceğine dair farklı altyapı yatırım ve işbirli-
ğı. Bilhassa Avrupa’da doğalgaz fiyatlarındaki son iki ği projeleri ortaya koymakta. Ancak, önerilen altyapı
yıllık sıçrama ve elektrik üretimindeki dalgalanmalara hamleleri ve işbirliği projelerinin ‘kazan-kazan’ ilkesin-
dayalı fiyat sıçramaları orta ve düşük gelirli kesimi ve den çok, söz konusu güç merkezinin küresel sistem-
KOBİ’leri derinden sarstı. Hem OECD, hem de G20 deki etkisini arttırmaya yönelik bir yaklaşım içerdiği
ülkeleri için küresel enerji türevlerinin tedariği ve fi- gözleniyor.
yatlardaki dalgalanma ciddi bir risk oluşturmakta. Av- Küresel kalkınmanın ciddi bir tehdit ile karşı karşıya
rupa’da üstüne binen işgücü piyasası katılığı ve işgücü olmasının en temel nedenlerinden birisi, jeopolitik
maliyetleri ile birlikte, Almanya’da otomotiv sektörü- tehditlerin demokratik yaklaşımları, adalet ve insan
nün fabrika kapatmaktan söz ediyor olması ciddi bir haklarını gözeten duruşu dünyanın her noktasında
sinyal. Eski Avrupa Merkez Bankası Başkanı ve İtal- geriletiyor olması. Küresel güç merkezleri arasında
ya’nın önceki teknokrat Başbakanı Draghi’nin başında derinleşen rekabet, her birisinin bir diğerini belirli bir
olduğu ekibin bir ay önce yayınlanmış olan Avrupa’nın coğrafyadan çıkarma savaşına da dönüştüğünden, bu
rekabetçiliği raporu da yeterince sarsıcı zaten. savaşı kazanabilmek için her şeyin mübah görüldüğü
İkinci önemli sorun ‘Kovid-19’dan bu yana bir türlü ve tüm bir insanlığı, uygarlığı tehdit altında bırakan
toparlanamamış olan küresel lojistik ağı sorunları. Sin- meşakkatli bir dönemin içinden geçiyoruz, akıl ve
gapur’dan Los Angeles’e, dünyanın hacim açısından mantığı temsil ettiği düşünülen, umut edilen uluslara-
en iddialı, en organize çalışan limanlarında bile yük- rası teşkilatlar önde gelen ülkeleri bu acımasız rekabet-
leme, boşaltma işlemleri uzamış durumda. Her gün, ten uzaklaştırabilecekler mi; adalet ve insan haklarına
dünyanın önde gelen limanlarının hemen açıklarında dair beklentilerde uluslararası toplumu cesaretlendi-
bekleyen onlarca, hatta yüzlerce geminin bir arada gö- rebilecekler mi, kolay gözükmüyor. Bilhassa, Atlantik
züktüğü fotoğraflar paylaşılıyor. Üstüne gelen küresel İttifakı’nı temsil eden teşkilatlar açısından tablo 10 yıl
ve bölgesel jeopolitik çatışmalardan kaynaklanan rota öncesine göre daha zorlu bir etaba işaret etmekte.
değişiklikleri ile birlikte, küresel ölçekte bir navlun Küresel ekonomi-politikte iddiası olduğunu ifade eden
ve lojistik maliyeti şoku yaşanmakta. Rusya-Ukrayna yeni küresel ve bölgesel platformlar da, artık Atlantik
Savaşı’nın en kritik noktasında, Türkiye ile Birleşmiş İttifakı’nı temsil eden teşkilatlar kadar, hatta kimi
Milletler’in (BM) öncülük ettiği Karadeniz Tahıl Ko- noktalarda daha iddialı bir kaynağa ve uzmana sahip
ridoru İnisiyatifi olmasaydı, küresel tarım ve gıda arz olduklarını belirterek, küresel kalkınmayı ve küresel
şoku ve küresel enflasyon üzerindeki etkisini ifade ede- adaleti yeniden tesis edecek çözümlerin kendilerinden “Küresel
bilmek bile zor. çıkacağını iddia ediyorlar. Atlantik İttifakı teşkilatları- kalkınmanın
Üçüncü önemli sorun ise, enerji türevleri, madenler, nın en kritik avantajı ise, çalışmalarına 60-70 yıl önce
kritik mineraller, stratejik öneme sahip emtiaların, başlamış olmaları. Bununla birlikte, son dönemde ciddi bir tehdit
hammadde, ara mamul ve nihai ürünlerin ürkütücü yükselmekte olan yeni uluslararası platformlar artan ile karşı karşıya
bir hızla güç merkezleri ve önde gelen ülkeler arasında bir tempoda daha iddialı çalışmaları, daha kapsayıcı olmasının
bir küresel jeopolitik çatışmanın, jeoekonomik reka- çözümleri ortaya koymaya başlarlar ise, Atlantik İtti-
betin de konusu olmaları. Bu nedenle, petrol, doğal- fakı teşkilatları için süreç daha da zorlaşacak. Bu ne- en temel
gaz, zenginleştirilmiş uranyum, çip, batarya ve kritik denle, ciddi tehditlerle karşı karşıya olan küresel kal- nedenlerinden
mineraller başta olmak üzere, küresel emtialara dayalı kınmaya yönelik yeni çözüm önerilerini kim daha hızlı
nasıl bir küresel arz şoku, sadece fiyat şoku değil, na- ortaya koyar ise, uluslararası alanda da o teşkilat veya birisi, jeopolitik
sıl bir tedarik şoku yaşanacağını da kestirmek zor. Bu platform sesini daha fazla duyurabiliyor olacak. tehditlerin
nedenle, Türkiye’nin aralıksız milli yatırım hamleleri Küresel kalkınmanın yeniden ayağa kaldırılmasına yö-
ile, yerli doğalgaz, petrol, kritik mineral, batarya, çip, nelik somut, gerçekçi ve uygulanabilir çözümler üreti- demokratik
bor, uranyum, toryum, kobalt ve benzeri kritik emtia lemez ise, küresel yoksulluk ve işsizliğin derinleşeceği, yaklaşımları,
üretimini ve stoğunu katlaması, küresel jeopolitik ve küresel açlık sorununun yeniden derinlik kazanacağı,
jeoekonomik çatışmalara karşı milli ekonomi adına en küresel ve bölgesel huzursuzlukların daha da yoğunluk adalet ve insan
önemli güvencemiz olacak. kazanacağı çözümler üretilmesi gerekiyor. Aksi taktir- haklarını gözeten

KÜRESEL KALKINMA TEHDİT ALTINDA de, uluslararası ekonomi-politik sistemi daha da kaosa duruşu dünyanın
sürükleyecek zorluklar bizi beklemekte. Bu nedenle,
Gerek Birleşmiş Milletler, gerek OECD, gerekse de hangi uluslararası teşkilat, hangi uluslararası platform her noktasında
IMF ve Dünya Bankası, tüm uluslararası teşkilatların somut, gerçekçi, kapsayıcı çözümleri ortaya koyar ise, geriletiyor
analizi ‘2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin geniş ölçüde bir küresel ve bölgesel kabulü de yakalıyor
yakalanamayacağına işaret ediyor. İki siyah kuğu, ‘Ko- olacak. olması.”