Page 14 - borsaaktuel-69

14 EKONOMİYE BAKIŞ

KÜRESEL EKONOMİNİN 4 ‘DERİNLEŞEN’ SORUNU

Küresel ölçekte ‘yapışkan enflasyon’, ‘yetersiz büyüme’ ve

‘ağırlaşan küresel borç sorunu’nun üzerine gelen ‘küresel siyasi

ve ekonomik kutuplaşma’ önümüzdeki 10 yılın trendlerini,
kıtalar ve coğrafyalar arasında derinleşen rekabeti tanımlıyor.

PROF. DR.
KEREM ALKİN Dünya ekonomisi 2008 küresel finans krizinden sonraki tirmeden, ‘yapışkan enflasyon’la mücadelede nasıl bir yol
12 yılı küresel büyüme ve küresel ticarette bir toparlanma haritası oluşturmaları gerektiğini hararetli bir şekilde tartı-
dönemi olarak geçirdi. Bununla birlikte, küresel GSYH şıyorlar. Çünkü, ‘arz yanlısı’ şokları absorbe eden para po-
büyüklüğü ve küresel ticaret hacminde önceki dönemler- litikası reçetelerinden, artık yeni nesil ‘talep yanlısı’ şokları
de öngörülmüş hedeflerin en az 5 yıl gerisine düşülmüş absorbe edecek yeni yol haritalarına ihtiyaç duyulmakta.
olduğunu da unutmamak lazım. Söz konusu 12 yıllık Bu da, ‘direkt kontrol politikaları’na yönelik ihtiyacın ade-
dönemi küresel enflasyon seviyesi açısından hayli makul, ta katlanmasına sebep oluyor.
küresel büyümede de belirli bir trendin içerisinde olun- Üstelik, tasarruf alışkanlarının yeni nesillerin yaşam tarzı
ması nedeniyle küresel borç yükünün fazlasıyla gündem- ile birlikte zayıfladığı ve finansal okuryazarlık sorunu-
de olmadığı bir süreçle geride bıraktık. Ve, 2020’den bu nun, gelişmiş ve gelişmekte olan fark etmeksizin, etkili
yana, önce küresel virüs salgını, ardından Rusya- Ukray- olduğu bir konjonktürde. Bu da üçüncü derinleşen so-
na Savaşı, iki ‘siyah kuğu’nun sebep olduğu ana ve artçı runa bizleri götürüyor; ‘küresel borç girdabı’. 2020 kü-
etkilere bağlı olarak hem küresel ekonomi, hem küresel resel virüs salgınına kadar yeterince gündemde olamayan
ticaret bambaşka bir ‘iklim’in içerisine savruldu. Üstüne küresel borç girdabı, ‘Kovid-19’un sebep olduğu ekono-
gelen Gazze trajedisi ve Orta Doğu girdabıyla, sorunlar mik ve sosyal tahribatı telafi etmesi gereken önde gelen
yumağa dönüşme eğilimi göstermeye başladı. ekonomilerin kamu harcamaları ve kamu desteklerine
Küresel ekonomide 4 temel sorunun ‘derinleştiğine’ şa- asılmasıyla; özel sektörün kredi kullanımının da katlan-
hit oluyoruz. İlki, yapışkan küresel enflasyon sorunu. masıyla daha da derinleşmiş durumda. Üstelik, merkez
Küresel ve bölgesel jeopolitik ve jeoekonomik gelişmeler bankalarının sıkılaştırıcı para politikası yol haritası ister
küresel tedarik zincirinde ve geleneksel ulaştırma kori- istemez borçlanma maliyetlerini arttırırken. Bu üç ‘derin-
dorlarında ciddi bir kargaşaya sebep olmuş durumda. Bu leşen’ sorunun üzerine gelen dördüncü sorun ise ‘küresel
nedenle, küresel enerji fiyatları (petrol ve doğalgaz) ve siyasi ve ekonomik kutuplaşma’. Bu sorun önümüzdeki
“Yapışkan küresel kıymetli maden fiyatları yukarı yönde bir baskıy- 10 yılın trendlerini, kıtalar ve coğrafyalar arasında derin-
leşen rekabeti tanımlıyor. Ve, küresel ölçekte ‘yapışkan
küresel enflasyon la karşı karşıya. Üstüne gelen küresel iklim krizi, küresel enflasyon’, ‘yetersiz büyüme’ ve ‘ağırlaşan küresel borç
tarım ve gıda arz güvenliğine dair riskler de oluşturuyor.
sorunu. Küresel Bugün önceki seviyelerine göre gevşemiş olan küresel sorunu’nu daha da derinleştirecek senaryo ve olasılıklara
işaret ediyor. Küresel siyasi ve ekonomik kutuplaşmayı
ve bölgesel gıda fiyatlarının önümüzdeki kısa ve orta dönemde yeni- daha detaylı incelemekte yarar var.
den yükselmeyeceğinin bir garantisi yok. Bu nedenle, je-
jeopolitik ve opolitik ve jeoekonomik gerginliklerin bir parçası haline
jeoekonomik gelen enerji, maden, kritik metal ve minerallerin fiyatla- KÜRESEL KUTUPLAŞMANIN ‘EKONOMİK’ SONUÇLARI
rıyla, ulaştırma ve lojistik maliyetlerindeki dalgalanmalar
gelişmeler ve küresel gıda arz güvenliğine dair endişeler, bir tarafıyla Dünya 21. Yüzyıl’a girerken, tüm umutlar bu yüzyılın
bir ‘akıl çağı’ yüzyılı olması, uygarlık yaşamında yeni bir
küresel tedarik ‘maliyet yönetimi’ ayaklı, diğer tarafıyla ise ‘talep yönlü’ teknolojik sıçramanın, yeni bir aydınlanma çağının yüzyılı
bir ‘yapışkan enflasyon’ sorununu derinleştirmekte.
zincirinde ve Bu durum, bizi dünyanın önde gelen merkez bankalarının olması yönündeydi. Buna bağlı olarak, Birleşmiş Millet-
ler’in (BM) 17 sürdürülebilir kalkınma amacına, yoksul-
geleneksel ‘yapışkan enflasyon’la mücadelede zorlandıkları iki küresel luğa, açlığa, eğitimsizliğe, küresel gelir adaletsizliğine kalıcı
ve ‘derinleşen’ soruna daha taşıyor. Yani, ikinci derinleşen
çözümler üretilen bir yüzyılın yaşanması herkesin ümidiy-
ulaştırma küresel sorun olan ‘yetersiz büyüme’ ile üçüncü derinleşen di. Başlangıcı da bu umutları adeta doğrulayıcı bir ortama
koridorlarında küresel sorun olan ‘küresel borç girdabı’. Merkez banka- işaret ediyordu. ‘İki Kutuplu’ bir dünya siyaseti geride kal-
ları küresel ölçekte, bilhassa başta G7 ekonomileri olmak
ciddi bir üzere, gelişmiş ekonomileri ve yükselen gelişmekte olan mış, ülkeler arasında ticareti kolaylaştıracak adımların yo-
ğunluk kazandığı, demokrasi, insan hakları ve piyasa eko-
kargaşaya sebep ekonomilerin ardından gelen orta düzeyinden altında nomisi için çabaların yoğunlaştığı bir dönem başlamıştı.
2008 küresel finans krizi, yukarıda ifade ettiğim umutlara,
gelişebilmiş ekonomileri vuran, yükselen gelişmekte olan
olmuş durumda.” ülkeleri de zorlayan ‘yetersiz büyüme’ sorununu derinleş- beklentilere ilk gölgeyi düşüren gelişme oldu. G7 ekono-