Page 32 - Sayı-65 Eylül - Ekim 2023

T
32 EKONOMİYE BAKIŞ

KÜRESEL GIDA FİYATLARINDA

ZORLU BİR SONBAHAR

Kimi Avrupa ülkeleri küresel tarım ve gıda fiyatlarındaki sonba-

har riskini dikkate alarak, gıda fiyatlarına ‘tavan uygulaması’nı

tartışmaktalar. Fransa’daki benzer bir uygulamayı dikkate alan
İngiltere süt ve ekmekte tavan fiyat uygulamasını tartışıyor.

PROF. DR. Türkiye’nin ve Birleşmiş Milletler’in (BM) yoğun diplo- kin belirsizliğin etkisiyle, 9 aydan bu yana ilk kez, bir ayda
KEREM ALKİN matik çabaları ve başarısı ile, bir yıl boyunca yürürlükte yüzde 1,6 arttı. Bu durum, İnisiyatifin devam etmemesi
halinde, önümüzdeki sonbaharın küresel tahıl fiyatları açı-
kalarak dünya ekonomisini ciddi riskleri olacak bir küre-
sel gıda arzı krizinden uzak tutmuş olan Karadeniz Tahıl sından kolay geçmeyebileceğine dair bir upucu veriyor, hiç
Koridoru İnisiyatifi’nin son bir aydır muallakta kalması, kuşkusuz. FAO yetkilileri, Ukrayna’nın hem Karadeniz,
anında küresel tarım ve gıda fiyatlarına yansıdı. BM Tarım hem de Tuna Nehri üzerindeki liman altyapısının zarar
ve Gıda Örgütü (FAO) Gıda Fiyat Endeksi (FFPI), geç- görmesinden duydukları tedirginliğe de işaret etmekteler.
tiğimiz Haziran ayına göre 1,5 puan (yüzde 1,3) artışla, Buğdayda, Kanada ve ABD’de devam eden kuraklık ko-
geçtiğimiz ay ortalama 123,9 puana ulaştı. Bununla birlik- şullarının küresel fiyatlar üzerinde baskı da göz ardı edil-
te, Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi’nin ne kadar kritik memeli.
önemde olduğunun kanıtı olarak, söz konusu inisiyatifin FAO Tüm Pirinç Fiyat Endeksi ise, küresel pazarda en
geleceğinin geçen ay muallak kalması ile küresel gıda fiyat-
ları son bir ayda bir miktar hareketlenmiş olmasına rağ- fazla ticarete konu olan iki pirinç türü olan ‘Indica’ ve ‘Ja-
men, FAO Gıda Fiyat Endeksi halen 2022’nin, bir önceki ponica’da, çoğunlukla ‘Indica’ pazar segmentindeki fiyat
yılın Temmuz ayına göre halen 16,6 puan (yüzde 11,8) artışlarının etkisiyle, geçtiğimiz Temmuz ayında yüzde 2,8
aşağıda. FFPI’nin Temmuz ayında yukarı doğru hareket- artarak, Eylül 2011’den bu yana en yüksek seviyesine ulaş-
lenmesinde, bitkisel yağlar (ayçiçek) fiyat endeksindeki tı. Küresel pirinç pazarında, Hindistan’ın 20 Temmuz’da
“FAO yetkilileri, güçlü yükseliş etkili olmuş gözüküyor. Tahıl fiyatlarında kaynatılmamış ‘Indica’ ihracatını yasaklaması, diğer pirinç
türlerinde satışların artacağı beklentilerini desteklemiş
Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi sayesinde gözlenen
Ukrayna’nın hem gevşeme ise durdu. gözüküyor. Bunun yanı sıra, mevsimsel olarak daralan
Karadeniz, hem Temmuz ayında küresel gıda fiyatlarında ciddi bir sıçra- arz bir yana, Asya’daki güçlü alımlar da, küresel pirinç fi-
yatları üzerinde zaten var olan yukarı yönlü baskıyı daha
de Tuna Nehri ma yaşanmamış olmasında, esas küresel şeker fiyat en- da arttırmış durumda. Avrupa coğrafyasında kimi ülke-
deksindeki önemli düşüşün yanı sıra, tahıl, süt ürünleri
üzerindeki liman ve et fiyat endekslerindeki kısmi gerilemenin etkisi göz ler, küresel tarım ve gıda fiyatlarındaki sonbahar riskini
dikkate alarak, gıda fiyatlarına ‘tavan uygulaması’nı ciddi
altyapısının zarar ardı edilmemeli. FAO Tahıl Fiyat Endeksi’nin detayları- ciddi tartışmaktalar. Fransa’daki benzer bir uygulamayı
na baktığımızda ise, geçtiğimiz temmuz ayında, Haziran
görmesinden ayına göre 0,7 puan (yüzde 0,5) ve bir önceki yılın aynı dikkate alarak, İngiltere’nin süt ve ekmek gibi temel gıda
ürünlerinde tavan fiyat uygulamasını perakendecilerle bir-
duydukları dönemine göre 21,3 puan (yüzde 14,5) düşüşle ortalama likte masaya yatırma fikri, geçtiğimiz pazartesi medyaya
125,9 puanlık seviye, henüz panik olunacak bir noktada
tedirginliğe olunmadığına işaret etmekte. Bununla birlikte, geçtiğimiz yansıdı. 8 Eylül’de yayınlanacak bir sonraki FAO raporu,
sonbahar konusunda daha net bir tablo ortaya koyacak.
de işaret Temmuz ayındaki bu hafif düşüşün nedeninin, Haziran
ayına göre yüzde 4,8 oranında gerileyen uluslararası iri
etmekteler. taneli tahıl fiyatlarındaki olumlu tablodan kaynaklandığı ANADOLU YARIMADASI’NIN KÜRESEL ANLAMI
göz ardı edilmemeli. Bu noktada, küresel mısır fiyatları-
Buğdayda, nı incelediğimizde, Arjantin ve Brezilya’da devam eden Geçtiğimiz hafta sonu, biz Türklerin tarihi açısından iki
destansı zaferi bir kez daha idrak ettik. 26 Ağustos 1071,
Kanada ve hasatlardan kaynaklanan mevsimsel arz artışı ve mahsül Malazgirt Zaferi, biz Türklere Orta Asya’dan Avrupa ve
toplama sürecinin göreceli olarak iyileştiği; bunun yanı
ABD’de devam sıra, ekili alan büyüklüğünün yukarı doğru revize edildi- Afrika’ya uzanan geniş bir kıtalar arası coğrafyada haki-
miyetin kapısını açan tarihi bir zaferdir. Malazgirt Zaferi,
eden kuraklık ği ABD’de de potansiyel olarak başlangıçta beklenenden çağları kapatan ve açan İstanbul’un fethine, ecdadımızın
daha yüksek üretim nedeniyle de fiyatlardaki düşüş eğili-
koşullarının minin sürdüğü görülmekte. Avrupa’nın ortasına, Orta Doğu, Arap Yarımadası ve Ku-
zey Afrika’ya, milyonlarca kilometre karelik bir alana, 3
küresel fiyatlar Diğer iri taneli tahılların yanı sıra, dünya sorgum fiyatları kıtaya hakim olmasını sağlamış bir tarihi destandır. Türk-
üzerinde baskı da mısır fiyatlarıyla birlikte düşerken, küresel arpa fiyatları lerin, İslamiyetin en güçlü temsilcileri olarak, 3 kıtada
hükmettikleri topraklara, adaleti, ifade ve din özgürlü-
da, buğday piyasalarından kaynaklanan yayılma etkisiyle
da göz ardı neredeyse sabit kalmış durumda. Buna karşılık, küresel ğünü, güçlü bir devlet düzenini taşıdıkları 600 yılı aşan
bir iktidar başarısıdır. Söz konusu iktidar başarısı, hakim
buğday fiyatları, Karadeniz Tahıl Girişimi İnisiyatifi’nin
edilmemeli.” muallakta kalması nedeniyle, Ukrayna’nın ihracatına iliş- olunan topraklarda zerre kadar ‘sömürgecilik’ uygulaması