Page 24 - Sayı-66 Kasım - Aralık 2023

24 EKONOMİYE BAKIŞ

KÜRESEL GIDA ARZI UMUT VERİCİ,

RİSKLER YÖNETİLMELİ

Kimi Avrupa ülkeleri küresel tarım ve gıda fiyatlarındaki sonba-

har riskini dikkate alarak, gıda fiyatlarına ‘tavan uygulaması’nı

tartışmaktalar. Fransa’daki benzer bir uygulamayı dikkate alan
İngiltere süt ve ekmekte tavan fiyat uygulamasını tartışıyor.

PROF. DR. Uluslararası Para Fonu’nun geçtiğimiz günlerde yayınlanan yaşamakta. Gıda Güvenliği Küresel Bilgi Ağı Kurumu’nun
‘Küresel Gıda Krizi Sonbahar Raporu’, küresel gıda piyasası
KEREM ALKİN koşullarının bir önceki yıla göre 2023’te gözler görülür dü- Küresel Gıda Krizi Raporu (GRFC), 2023 yılının ilk 6 ayı
sonunda, 48 ülkede 238 milyon kişinin akut gıda güvensizli-
zeyde iyileştiğine işaret ediyor. Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ği tehdidi ile karşı karşıya olduğunu gösteriyor ki, aynı rakam
ve Tarım Teşkilatı’nın (FAO) küresel gıda fiyat endeksi veri- 2022’de 216 milyondu.
leri, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlangıcında, Nisan 2022’de Üstelik, bu rakama akut düzeyde gıda kriziyle karşı karşıya
zirveyi görmüş olan küresel gıda fiyatlarının, Ağustos 2023 kalmış olan diğer 10 ülkedeki 41 milyon insan daha dahil
itibarıyla en yüksek seviyesine göre yüzde 21 gerilediğine işa-
ret ediyor. Dünyanın önde gelen pazarlarının çoğunda ulus- değil. Acı bir tablo olarak, küresel düzeyde yaklaşık her üç
kişiden biri kronik gıda güvensizliği ve açlıkla mücadele edi-
lararası gıda üzerindeki baskılar hafiflemiş durumda. Küresel
enflasyon oranları dikkate alındığında ise, küresel gıda fiyat- yor. FAO’nun verileri, dünya çapında 735 milyon insan ye-
ları aynı dönemde reel olarak yüzde 25 oranında gerilemiş tersiz beslendiğine; 2,4 milyar insanın ise orta şiddette gıda
durumdalar. güvensizliği tehdidi ile karşı karşıya olduğuna işaret etmekte.
Tüm bu istatistikler, ‘herkes için güvenilir gıda arzı ve açlı-
FAO söz konusu gerilemede rol oynayan faktörleri şu şekil- ğa sor verilmesi’ anlamındaki BM sürdürülebilir kalkınma
de sıralıyor; birincisi, büyük gıda üreticisi ülkelerdeki güçlü amaçlarına 2030’da ulaşmanın zorlu bir mücadele olacağını
ürün hasatları ve nakliye maliyetlerindeki keskin düşüşler. teyit etmekte. Gıda krizinden en çok etkilenen ülkeler aynı
İkincisi, 2022’ye göre bu yıl enerji ve gübre fiyatlarının daha zamanda kırılgan ve çatışmalardan etkilenen ülkeler olarak
makul düzeyde olması Küresel gıda fiyatlarındaki baskının da sınıflandırılmakta.
azalması, tahıl, bitkisel yağ, et ve süt ürünleri pazarları da
dahil olmak üzere olarak geniş tabanlı bir ürün alanını kap- Gıda güvensizliğinde cinsiyet ayrımı da, bir miktar azalmaya
sıyor. Buna karşılık, şeker ve pirinç fiyatlarının son aylarda rağmen, derin bir sorun olarak devam ediyor. Bu sorunları
çift haneli artışlar görmesi, bu iki kritik gıda ürününün genel aşabilmek adına en kilit konu olan finansman meselesi ise,
trendden farklı davrandıklarını göstermekte. Gerek üretimde aşılamayan sorunlar nedeniyle, Dünya Gıda Programı’nı
gözlenen kesintiler ve pirinç söz konusu olduğunda üretici (WFP) ve diğer uluslararası yardımların kapasitesini etkile-
ülkelerin uyguladıkları yeni ticaret kısıtlamaları, kimi ülkele- mekte.
rin ana üretimde stoklama eğilimleri, esasen potansiyel kıtlık 2023-24 üretim ve tedarik sezonunda temel tahıllar, bitkisel
endişesi olan ülkeleri hayli zorlamakta. yağ, soya fasulyesi ve şeker ürünlerini yakından takip etmek
Düşük gelirli ekonomiler grubu için, yurt içi gıda enflasyo- gerekecek. Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi’nin halen be-
nu ve akut gıda güvensizliği önemli sorun başlıkları olmaya lirsizliğini koruması, gıda sevkiyatının daha da uzun bir süre
da devam etmekte. Birçok düşük gelirli ülkedeki hane halkı kesintiye uğramasından kaynaklanan riskler küresel genel gö-
alım gücü ve yaşam maliyeti kriziyle karşı karşıya kalmaya rünümü olumsuz etkilemekte. Karadeniz Tahıl İnisiyatifinin
devam etmekte ve durum, söz konusu ülke halklarının kü- yenilenmemesi, kimi ülkelerin yeni gıda ihracatı kısıtlamala-
“Küresel resel gıda piyasalarında iyileşen koşullardan yeterince fayda- rına yönelmelerine, büyük üreticilerde tedarik koşullarının
enflasyon lanmalarını da engelliyor. Önde gelen ekonomilerde ise, yurt sıkılaştırılmasına ve fiyat artışlarını yeniden tetikleyebilecek
içi gıda fiyatları düşüş belirtileri göstermekte. Gelişmiş ve ge-
gelişmelere; tüm bu gelişmelere bağlı olarak, ikame mallarda
oranları dikkate lişmekte olan piyasa ekonomilerinde zirveye ulaştığı ve artık artan baskıya sebep olabilir. Bunun dışında, küresel petrol fi-
alındığında ise, yumuşamaya başlayacağı umut edilen ortalama gıda fiyatları yatlarının seyri ve El Nino etkisi de yakından takip edilecek.
Okyanus sularının ısınmasına bağlı olarak, bazı bölgelerde
enflasyonu, bir süre daha güçlü kalmaya devam edecek.
küresel gıda Haziran 2023 itibarıyla, az gelişmiş ekonomilerin neredeyse sertleşecek kuraklık koşulları; buna karşılık, bilhassa Asya’nın
önemli pirinç üreten ülkelerinde gözlemlenme ihtimali olan
fiyatları aynı dörtte biri yıllık yurt içi gıda enflasyonunun en yüksek nok- şiddetli yağmurlar ve zarar veren seller, küresel gıda endüstri-
taya ulaştığı, yüzde 15’in üzerinde seyrettiği bir tablo ile karşı
dönemde reel karşıya kaldılar. Düşük gelirli ülkelerde yüksek seyreden gıda si oyuncularının radarında olmaya devam edecek.
fiyatları, lojistik zorlukları da beraberinde getiriyor. İç piyasa-
olarak yüzde daki bozulmalar, ülkelerin para birimindeki değer kayıpları, KÜRESEL EKONOMİDE BM-IMF FARKI
25 oranında yerel hava koşullarındaki dalgalanma şoklarının yanı sıra, ge- Uluslararası Para Fonu (IMF) kadar, Birleşmiş Milletler Ti-
caret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) küresel eko-
niş boyutlardaki sosyo-ekonomik kırılganlıklar ve toplumsal
gerilemiş huzursuzluklar, yetmezmiş gibi sınırlı gıda depolama kapasi- nomiye dair değerlendirme raporları da uluslararası ekonomi
durumdalar.” tesi birçok düşük gelirli ülkede gıda şoklarına karşı hassasi- çevrelerinde meşhurdur. UNCTAD raporları küresel eko-
nominin önde gelen aktörlerinin, örneğin dünyanın önde
yeti artırıyor. Milyonlarca insan hâlâ akut gıda güvensizliği