Page 32 - Sayı-64 Temmuz - Ağustos 2023

T
32 EKONOMİYE BAKIŞ

AVRUPA’DA ‘SAVAŞ EKONOMİSİ’

TARTIŞMALARI

Avrupa’nın bütünü, ‘daha sert’ fiyat denetimlerine, gıda karne-

lerine, kurallara uymayan özel sektöre ait fabrikaların gerekirse

devralınması gibi olağanüstü tedbirlere, ‘Savaş Ekonomisi’ ko-
şullarını gündeme getiren tartışmalara yoğunlaşmış durumda.

PROF. DR. Rusya-Ukrayna Savaşı, Avrupa’yı, bilhassa Rusya ve Uk- sayıda silah üretim tesisi ziyaretlerinde, uzun vadeli söz-
KEREM ALKİN rayna’dan ithal edilen tarım ve gıda hammaddeleri, güb- leşmelerin imzalanmadığına dikkat çeken üreticilerin
şikayetlerini not almış durumda.
re, doğalgaz ve petrol ürünleri, madenler, nadir metaller,
otomotiv gibi kritik imalat sanayi sektörü ara mamulleri Breton, ziyaretler sonrasında ortaya çıkan temel gerçek
ile, ayçiçek yağı gibi nihai gıda ürünlerinden başlayarak, ve sorunlar ışığında, söz konusu üretici firma ve şirket-
pek çok tüketim malı tedariğinde zorlamaya devam edi- lere yönelik finansman imkanlarının artırılması ve or-
yor. Türkiye’nin etkili desteği ile, Türkiye ile Birleşmiş tak satın alımlardaki engellerin hafifletilmesine yönelik
Milletler’in (BM) inisiyatifinde 1 yıldır sürdürülmek- olarak alınan AB kararlarına rağmen, AB üyesi ülkelerin
te olan Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi sayesinde, ulusal düzeyde işleri bu kadar çok yavaş ilerletmelerin-
küresel gıda fiyatlarında, bilhassa orta ve düşük gelir den de endişeli. Almanya ise, tersine, ‘Savaş Ekonomisi’
düzeyindeki ekonomileri rahatlatacak şekilde, düşüşler teriminin bu kadar açık ve net kullanılmasından mem-
gözlense de, son 1,5 yıldır küresel gıda fiyatlarındaki nun değil. AB Komiseri Breton’un endişelerini bu şe-
dalgalanmadan etkilen Avrupa’nın gıda üreticisi ve te- kilde dile getirmesinin çözüme katkı sağlamayacağını
darikçisi olan firmaları ise henüz bu düşüşleri yeterince belirtiyorlar. Ancak, endişeleri artarak devam eden Uk-
ürünlerin satış fiyatlarına yansıtmış değiller. rayna’nın AB ülkelerinden destek beklentisi de her geçen
Bu nedenle, Fransa Maliye Bakanı Bruno Le Maire, geç- gün katlanarak artıyor. Almanlar, söz konusu terimin
tiğimiz Cuma günü Fransa’nın önemli bir ulusal ekono- Fransa Cumhurbaşkanı Macron tarafından da dile geti-
mi kanalında yaptığı açıklamada, 75 büyük gıda şirke- rildiğini belirterek, Avrupa’da 2. Dünya Savaşı ve sonrası
tinden gelecek aydan başlayarak yüzlerce üründe fiyat dönemde ‘karne uygulaması’ korkularını tırmandıra-
Fransa Maliye indirimi yapma sözü aldıklarını ifade etti. Le Maire, gıda bileceğine dikkat çekiyorlar. Estonya Savunma Bakanı
Bakanı Bruno şirketlerinin indirim sözlerini tutmamaları halinde ‘cid- Hanno Pevkur ise kendi ülkesinde ‘Savaş’ın oluşturduğu
tehdidin yeterince güçlü olduğunu; ‘Savaş Ekonomisi’
di vergi cezaları’ gibi finansal yaptırımlar ile karşı karşıya
Le Maire, kalma riskini göze alacaklarını da bilhassa vurguladı. Ül- teriminin kullanılmasına gerek bile duyulmayacak ölçü-
geçtiğimiz Cuma kemizde de, Ticaret ile Hazine ve Maliye Bakanlığımızın de zaten güçlü bir farkındalık olduğunu hatırlatmakta.
Bakalım, Avrupa ‘işin ciddiyeti’ konusunda aynı frekan-
Türkiye’nin önde gelen üreticileri ve perakende zincirle-
günü Fransa’nın ri ile son bir yıldır yürüttükleri bu yönde çalışmalar ve sı yakalayabilecek mi?
önemli bir uymayanların mali açıdan cezalandırılabileceğine yöne-
lik duruşu ‘kendine göre’ eleştirenler, dönüp Fransa’ya BATI KABULLENMELİ: ‘KONFOR ALANI’ ÇOKTAN BİTTİ
ulusal ekonomi baksınlar. Üstelik, Türkiye’de ve Fransa’da gözlenen bu 1990’lı yılların sonlarında, ‘Soğuk Savaş’ biteli 9-10
kanalında yaptığı duruş, sadece bu iki ülke ile de sınırlı değil. geride kalmış, ‘Tek Kutuplu’ bir dünyada öne çıkarılan
açıklamada, Avrupa’nın bütünü, ‘daha sert’ fiyat denetimleri, gıda ‘küreselleşme 2.0’ modeli ile, dünyanın 21. Yüzyıl’da
karneleri, hatta kurallara uymayan ve hükümetlerin ta-
daha iyi, daha kapsayıcı, daha ‘sürdürülebilir kalkın-
75 büyük gıda lep ettiği desteklerden kaçınan ve bu dönemde kapanma ma’ya odaklı bir seviyeye hızla ilerlemesini sürdüreceği
şirketinden kararı alan özel sektöre ait fabrikaların gerekirse devra- konuşulmaktaydı. Esasen, 2008 küresel finans krizine
lınması gibi olağanüstü tedbirleri akıllara getiren tartış-
kadar da bu algıyı destekleyecek sakin bir hava söz konu-
gelecek aydan malara, ‘Savaş Ekonomisi’ koşullarını gündeme getiren suydu. ABD, Rusya ve Çin’in ekonomik, askeri ve siyasi
başlayarak tartışmalara yoğunlaşmış durumda. Avrupa Birliği’nin alanda bir ‘güç merkezi’ne dönüşerek, ‘Çok Kutuplu’ bir
dünyada, küresel sıklet merkezinin Atlantik’ten Asya-Pa-
(AB) İç Pazar Komiseri Thierry Breton, geçtiğimiz mart
yüzlerce üründe art ayından bu yana ‘Savaş Dönemi Ekonomisi’ ifadesini sifik’e kaydığının tartışıldığı bir ortamda, küresel ekono-
fiyat indirimi sıklıkla kullanması bir yana, ‘savaş dönemi’ tedbirlerini mi-politik sistemin kapsamlı bir yeniden yapılanmadan
geçeceği, ‘yükselen’ gelişmekte olan ülkelerin ağırlığının
sadece temel ürünler ile de sınırlı tutmayıp, aynı zaman-
yapma sözü da AB üyesi ülkelere hem Ukrayna’ya vermek üzere, hem artacağı yeni bir uluslararası ortam gerçeğine yönelik
aldıklarını ifade de kendileri stoklarını güçlendirmek üzere, mühimmat ‘gerçeklik’ yeterince idrak edilmemişken, bilhassa batı-
ve silah üretimini hızla arttırma çağrısı da yapıyor. AB
lı ülkeler kendi ‘konfor alanları’nda huzurlu olmaktan
etti. komiseri Breton, son dönemde gerçekleştirdiği önemli mutluydu.