Page 15 - borsaaktuel-74-k

MART-NİSAN 15

büyük üretici ülkelerde üretimin yavaş toparlanması ve toplanmasından paketlenmesine, taşıma metotlarından
güçlü iç perakende talebi ile artarken, tereyağı fiyatları, hallere ulaşmasına, hallerde yeniden fiyatlanarak piya-
küresel arzın Avrupa ve Okyanusya’daki gıda üretici- saya ‘arz’ sürecinde, üretilenin ‘arza’ dönüşümüne yö-
lerinden gelen artan talebin üstünde olması nedeniyle nelik tedarik zincirinin tüm aşamalarında ciddi sorun-
düşmeye devam etmekte. Yağsız ve tam yağlı süt tozu fi- larımız var. Arz edilen ürünlerin toptan ve perakende
yatları da Avrupa’daki üretimin toparlanması ve hem it- dağıtımında, ticaretinde eski nesil yöntemlerde ısrarcı
halat, hem de iç talebin zayıf kalması nedeniyle geriledi. olunması nedeniyle fiyat istikrarını ortadan kaldıran,
FAO Şeker Fiyat Endeksi ise, 2025’in ilk ayında, yüksek enflasyona sebep olan kasıtlar, kötü niyet giri-
2024’ün sonuna göre, bir ayda 8,1 puan, yüzde 6,8; şimleri de söz konusu. Devletin, ekonomi yönetiminin,
ama, esas 2024 yılının ocak ayına göre ise 25,2, yüz- kamu otoritesinin bu süreçteki hatalara, kasıtlara, kötü
de 18,5 gerileyerek yeni yıla başlamış durumda. Ekim niyet girişimlerine müdahalesi bir yere kadardır. Bu ne-
2022’den bu yana en düşük seviyeye gerileyerek 108,6 denle, ekonominin arz tarafındaki aktörler nezdinde bir
puan seviyesine yaklaşmış durumda. Ocak ayındaki dü- süredir derinlik kazanan ‘ahlak erozyonu’ sorunuyla da,
şüş, 2024/25 sezonu için küresel arz görünümünün iyi- tüketicinin bilinçlendirilmesi noktasında da yapılması
leşmesiyle büyük ölçüde bağlantılı gözüküyor. Bilhassa gereken kapsamlı çalışmalara ihtiyaç var.
son aylarda Brezilya’daki elverişli hava koşulları, Nisan Yukarıda ifade ettiğimiz hususların yanı sıra, arz yönlü
2025’ten itibaren hasat edilecek olan şeker kamışı mah- bir sorun olarak, Türkiye’de baş etmek zorunda olduğu-
sullerine fayda sağlamış durumda. Ayrıca, Hindistan’da muz bir önemli başlık da ‘israf ekonomisi’dir. Her yıl
hükümetin Ekim 2023’ten bu yana uyguladığı şeker ortalama 23 milyon ton gıdanın israf edilmesi, yılda 4
ihracat sınırlamalarını kaldırma kararı da küresel şeker milyar adetin üzerinde ekmeğin çöpe gitmesi, her yö-
fiyatlarının gerilemesinde ek baskı yapmış gözüküyor. nüyle ağır bir tablo. Kişi başına yıllık yaklaşık 93 kilog-
Küresel tarafta ocak ayında gözlenen bu tablo tüm bir ram gıda israfının söz konusu olduğu bir ekonomide,
yıla yayılacak mı, birlikte göreceğiz. yanlış paketleme, yanlış pazarlama ve satış metotları,
bilinçsiz tüketim gibi etkenlerle Türkiye adeta yapısal
TÜRKİYE’DE ENFLASYONLA MÜCADELEDE bir felaket yaşamakta. Hizmetler sektöründe ise ‘arz’ ta-
‘ÜRETİM-ARZ’ FARKI rafında ‘hırs enflasyonu’ en kritik sorunumuz. Arz yanlı “Türkiye
yapısal sorunlara çözüm birinci önceliğimiz olmaya de-
Türkiye Ekonomisinde enflasyonun 55 yıllık hikayesine vam edecek.
baktığımızda, mal ve hizmet fiyatlarının düzenli ve sürekli Ekonomisinde
artması anlamına gelen enflasyon sürecinin ağırlıklı nede- TARIMDA HEDEF 100 MİLYAR DOLAR enflasyonun
ni ‘arz yönlü’ etkilerdir. Son 55 yılın en az yüzde 80’inde
enflasyonun temel gerekçesi ‘arz yönlü’, yüzde 20’sinde 212 ülkenin GSYH değerinin hesap edildiği bir dünya nedeni üretim
ise ‘talep yönlü’dür. Bu nedenle, ekonomide tüketim ve ekonomisinde, tarım sektörümüz 2024’de tek başına eksikliği
yatırım eğilimini, yani ‘iç talep’i yavaşlatıcı, ekonomik ürettiği 74 milyar dolar GSYH ile 128 ülkenin GSY-
aktiviteyi soğutucu tedbirler, enflasyonla mücadele açı- H’sından daha fazla katma değer üretmiş durumda. değil, esas
2002 yılında Türk tarımının ürettiği katma değerin 23,7
sından belirli bir sonuca ulaşılmasını sağlasa da, enflasyon milyar dolar olduğunu dikkate aldığımızda, son 22 yılda ‘arz’ kaynaklı
belirli bir dönem için düşme, yavaşlama eğiliminde olsa
da, bir süre sonra ‘arz yanlı’ etkiler tekrar kendisini hisset- tarım sektöründe üretilen katma değeri üçe katlamışız. sorunlardır.
Bununla birlikte, 2002 yılında sadece 3,75 milyar dolar
tirmek suretiyle enflasyonun yükselmesine sebep olur. Bu ihracat gerçekleşmişken, bugün aynı tarım sektörümüz Türkiye’nin belirli
nedenle, Türkiye Ekonomisinde fiyat istikrarını zorlayan 36,2 milyar dolar ile, son 22 yılda ihracatını neredeyse
yapısal sorunları bertaraf etmek adına, yapısal reformlar 10 kat artırmış. Bu durumda, 2002 yılında hane halkı, dönemlerde
enflasyonla mücadelede temel önceliktir. gıda ve turizm endüstrisi gibi en önemli tüketiciler başta yüksek tarım-
İşte tam da bu noktada, Türkiye’de geniş bir kesim ta- olmak, iç piyasaya kabaca 20 milyar dolar ürün verilir- gıda enflasyonu
rafından, sadece hane halkı düzeyinde değil, reel sektör ken, 2024’de iç piyasaya takdim edilen ürün miktarı 38
temsilcileri nezdinde dahi sıkça karıştırılan bir nokta- milyar dolar olarak gerçekleşmiş. yaşamasının
ya işaret etmek gerekiyor: ‘üretim-arz’ farkı. Üretim ile 2002’de 66 milyon nüfusumuza ve Türkiye’yi ziyaret nedeni,
arz aynı kavramlar değildir. Kapalı bir ekonomide arzın eden 13 milyon turiste kişi başına 253 dolar ürün tak-
tanımı üretimden stokların çıkarılması sonrası, piyasa- dim etmişiz. 2024 itibariyle ise, 85 milyon nüfusumuz Türkiye’nin
ya satılmak amacıyla sunulan mal miktarıdır. Açık bir ve 60 milyona ulaşan turiste kişi başına 262 dolar ürün yetersiz tarım-
ekonomide ise arz, yurtiçi üretim miktarı üzerine ithal takdim ederek çıtayı yükseltmişiz. Türkiye’de tarım ve
edilen ürün miktarı eklenip, yine bundan stokların çıka- gıda enflasyonunun yüksek olmasının nedeni temelde gıda üretimi
rılması sonrasında, piyasaya satılmak için sunulan mal üretim değil, arz sorunu olmasından kaynaklanıyor. yapması değil;
miktarıdır. Türkiye Ekonomisinde enflasyonun nedeni Önümüzdeki dönemde, başta yakın coğrafyamızdan,
üretim eksikliği değil, esas ‘arz’ kaynaklı sorunlardır. Türkiye’nin tarım ve gıda ürünlerine Afrika ve Asya’dan üretilen ve ithal
Türkiye’nin belirli dönemlerde yüksek tarım-gıda enf- gelecek talebi dikkate aldığımızda, 50 milyar dolarlık edilen tarım-gıda
lasyonu yaşamasının nedeni, Türkiye’nin yetersiz ta- ihracat potansiyelini dikkate aldığımızda, iç piyasaya da
rım-gıda üretimi yapması değil; üretilen ve ithal edilen 50 milyar dolar ürün arzıyla birlikte 100 milyar dolar ürün miktarının
tarım-gıda ürün miktarının piyasaya arzında gözlenen üretim, israf ekonomisiyle mücadele ile birlikte, fiyat piyasaya arzında
‘arz’ sorunudur. istikrarını da beraberinde getirecektir. Bu amaçla, tarım gözlenen ‘arz’
Çiftçimizden, tarladan temin edilen ürünün tüketiciye sektöründe modern sulama yöntemleri, planlı üretim,
ulaşmasında pek çok gerekçeye dayalı, ürünün tarladan yeni nesil tarım teknolojileri stratejik bir öneme sahip. sorunudur.”