Page 13 - borsaaktuel-75-k

MAYIS-HAZİRAN 13

KÜRESEL TİCARET SAVAŞLARI VE TÜRKİYE İÇİN yon baskıları, Çinli tüketicilerin harcamalarını kısıtlamasına
FIRSATLAR ve daha uygun fiyatlı ürünlere yönelmesine neden olmuş du-
rumda.
Türkiye, iki ‘siyah kuğu’, hem ‘Kovid-19’ küresel virüs salgını ABD-Çin ticaret gerilimi, Brezilya’nın Çin’e tarım ürünleri
sürecinde, hem de Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlangıcından ihracatını artırmasına olanak sağladı. Çin’in ABD’den itha-
bu yana, bir yandan dirençli, çözüm odaklı ve kapsayıcı eko- latı azaltarak Brezilya gibi alternatif tedarikçilere yönelmesi
nomik becerileriyle, bir yandan da uluslararası siyaset ve dip- küresel ticaret rotalarında değişikliklere yol açtı. ABD’nin
lomasi alanındaki yapıcı, dengeli, tutarlı ve ilkeli tutumu ile ne tarifeleri, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın da Asya pazarların-
kadar kıymetli bir ülke olduğunu, hakiki bir dost olduğunu, daki rekabetçiliğini artırmış durumda. Bununla birlikte, bu
her daim güven duyulacak bir müttefik olduğunu defalarca iki ülkenin Çin ile olan ticaret ilişkilerinde belirsizlikler sürü-
kanıtlamıştır. Öyle ki, Türkiye’nin stratejik otonomiye dayalı yor. Tarifeler, gıda fiyatlarında artışa neden oldu. bu da Çinli
savunma ve güvenlik odaklı teknolojik atılımları, dünya sa- tüketicilerin daha uygun fiyatlı ürünlere yönelmesine ve özel
vaş doktrinlerini değiştirecek başarıları ve becerileri, pek çok
gelişmiş ve önde gelen gelişmekte olan ülkenin Ülkemiz ile markalı ürünlerin tercih edilmesine yol açtı. Gıda şirketleri ise,
işbirliğini hızlandırma gayretlerini yoğunlaştırdı. maliyet baskılarını azaltmak için verimlilik artırıcı önlemler
almakta; ürün portföylerini yeniden düzenleyerek ve stratejik
Güneydoğu Asya, yani ASEAN Ülkeleri, öncelikle Endonezya ortaklıklara yönelmiş durumdalar. Trump yönetiminin ayrıca
ve Malezya, Latin Amerika tarafında Brezilya, Meksika, kü- gıda güvenliği ve düzenlemelerinde yaptığı değişiklikler de be-
resel ticaret savaşlarının tırmandığı böyle zorlu bir dönemde, lirsizlikleri arttırdı.
Türkiye’nin ihracat hacmini 270 milyar dolar ve ötesine taşı-
ması adına, ‘güvenilir liman’ ülke algısını daha uzak coğrafya- Çin, 2023’te yaklaşık 168 milyon metrik ton et ve balık tü-
lara taşıması, söz konusu ülkelere ticaret heyetleri ve ziyaret- keterek dünya genelinde en büyük tüketici olmuştu. Ancak,
lerin sıklaştırılması, sektör sektör işbirliğinin derinleştirilmesi ekonomik yavaşlama ve fiyat artışları, et tüketiminde düşüşe
çok önemli. Türkiye’nin küresel ticaret savaşları boyutunda, yol açmış gözüküyor. Yine, 2024’te Çin’in süt ürünleri itha-
her kıta için tedarik zincirinde öne çıkan talep arayışlarını de- latı yüzde 8,1 azaldı. Ayrıca, Çin gümrükleri tarafından red-
taylandırması kritik önemde. Bunun yanısıra, 1. ve 2. kuşak dedilen gıda ürünlerinin sayısı da yüzde 78,1 artmış. 2024’te
komşu ülkelerle ile ticaret hacmini derinleştirmesi mümkün Çin’de yaklaşık 3 milyon restoran kapandı. Bu durum, tü-
Ayrıca, Çin’in bu derece yüksek ek gümrük tarifesi oranları ile keticilerin dışarıda yemek harcamalarını kıstığını ve restoran
hayli zorlanacağı ABD pazarında, öne çıkan eyaletlerin yüksek sektöründe fiyat savaşlarının yaşandığını göstermekte. Çin hü- “ABD-Çin
gümrük tarifesi uygulanacak ülkelerden temin etmelerinin pa- kümeti, 2024-2035 yılları arasında tahıl tüketimini artırmayı ticaret gerilimi,
halı olacağı ürünleri tespit edip, Türk ihraç ürünleri için yeni hedefleyen bir plan da başlatmış durumda. Bu plan, tam tahıl
fırsatlara yönelik yol haritası oluşturmak önemli. Bu noktada, tüketiminin artırılmasını ve halkın tahıl tüketimi konusunda- Brezilya’nın Çin’e
ilk etapta tekstil, hammadde ve ara mamulleri, hazır giyim, ki farkındalığının yükseltilmesini amaçlamakta. tarım ürünleri
halı ve elektrikli ekipman gibi sektörlerdeki fırsat penceresi Çin atıştırmalık pazarı, 2024’te 131,1 milyar ABD doları de-
hızlı değerlendirmeli. Bunun yanı sıra, otomotiv yedek parça- ğerine ulaştı ve 2033’e kadar yüzde 5,16’lık bir bileşik yıllık ihracatını
sı, beyaz ve elektronik eşya, mobilya ve petro-kimya ürünleri büyüme oranıyla 206,2 milyar dolara ulaşması beklenmekte.
ile ilgili fırsatlar iyi analiz edilmeli. Türkiye hızlı hareket eder Bu büyüme, şehirleşme, artan gelirler ve değişen yaşam tarzla- artırmasına
ise, 16 milyar doları aşan ABD’ye ihracat hacmi 20 milyar do- rıyla destekleniyor gözüküyor. Çin’de gıda tüketimi, ekonomik olanak sağladı.
lara sıçrayabilir. faktörler, sağlık bilinci ve hükümet politikalarıyla şekillenmek-
te. Et ve süt ürünleri gibi geleneksel gıdalarda tüketim azalır- Çin’in ABD’den
ABD-ÇİN TİCARET SAVAŞLARININ KÜRESEL TARIM ken, sağlıklı atıştırmalıklar, tam tahıllar ve bitki bazlı ürünler ithalatı azaltarak
SEKTÖRÜNE ETKİLERİ gibi kategorilerde artış gözlemlenmekte. Bu trendler, Çin’in
gıda güvenliği hedefleri ve tüketici tercihlerindeki değişimlerle Brezilya gibi
Trump yönetiminin Çin’e uyguladığı yüksek tarifeler, Çin’in
ABD’den tarım ürünleri alımını azaltmasına neden oldu. de uyumlu gözüküyor. Tarım ve gıda ürünlerinde dünyanın en alternatif
önemli tüketici ülkelerinden birisi olan Çin’de küresel ticaret
ABD’nin Çin’e olan sorgum ihracatı 2025’in başlarında yüzde savaşları kısa ve orta vadede tarım ve gıda tüketimini yavaşlatır tedarikçilere
95 oranında düştü. Tarife savaşları, küresel tedarik zincirlerini
bozarak gıda fiyatlarında artışa da yol açmış durumda. Unile- ise, küresel tarım ve gıda fiyatlarında bunun etkisini daha net yönelmesi
ver, Nestlé ve PepsiCo gibi büyük gıda şirketleri, hammadde gözlemleyebileceğiz. küresel ticaret
maliyetlerindeki artış nedeniyle fiyatlarını yükseltmek zorun- Nisan ayı başında açıklanan BM Gıda ve Tarım Teşkilatı
da kaldılar. Tarife savaşları, Çin’in TÜFE’sinin 2025’in mart (FAO) küresel fiyat raporu, 2024 yılının mart ayına göre yüz- rotalarında
ayında yıllık bazda yüzde 0,1 oranında düşmesine de sebep de 6,9’luk bir küresel tarım fiyatı artışına işaret ediyor. Aynı
oldu. Bu durum, iç talepteki zayıflamanın ve deflasyon riski- dönemde, Türkiye’de gıda fiyatlarının yıllık bazda yüzde 37,12 değişikliklere
nin bir göstergesi olarak da değerlendirilmekte. Çin “Temiz artmış olması, Türkiye ile dünya tarım-gıda fiyatları arasında- yol açtı. ABD’nin
Tabak” kampanyası gibi girişimlerle gıda israfını azaltmayı ve ki enflasyon makasını 30 puana yükseltmiş durumda. Küresel
iç üretimi artırmayı da hedeflemekte. Bu kampanya, gıda gü- fiyatlardaki artışların detaylarına baktığımızda, dünya tahıl tarifeleri,
venliğini ulusal güvenlik meselesi olarak ele almayı hedefliyor. ve şeker fiyatlarındaki düşüşlerin, bitkisel yağ fiyatlarındaki Avustralya ve
Rabobank’ın ‘Trump 2.0: Küresel Gıda ve Tarıma Etkileri’ kayda değer artışla dengelendiği göze çarpıyor. Küresel Tahıl
başlıklı raporu ise, Başkan Trump’ın ikinci döneminde uygu- Fiyat Endeksi mart ayında yıllık bazda ise yüzde 1,1 geriledi. Yeni Zelanda’nın
lamaya koyduğu ticaret politikalarının küresel gıda ve tarım Küresel Tüm Pirinç Fiyat Endeksi ise zayıf ithalat talebi ve bol da Asya
sektörlerine olan etkilerini kapsamlı bir şekilde analiz etmekte. miktarda ihracat arzı nedeniyle yüzde 1,7 azalırken, Küresel
ABD’nin Çin’e uyguladığı yüksek tarifeler, Çin’in ABD’den Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi yıllık bazda yüzde 23,9 yükseldi. pazarlarındaki
tarım ürünleri alımını azaltmasına neden olmuş durumda. Palm, soya, kolza ve ayçiçeği yağı fiyatları, güçlü küresel itha-
Özellikle soya fasulyesi ihracatında belirgin bir düşüş yaşan- lat talebine bağlı olarak artmış gözüküyor. Küresel Şeker Fiyat rekabetçiliğini
dığı gözleniyor. Çin ve diğer ülkeler, ABD’nin tarifelerine Endeksi ise mart ayında küresel talebin zayıfladığına dair işa- artırmış
misilleme olarak kendi tarifelerini artırdıklarından, bu durum retlerin etkisiyle yüzde 1,4 düşmüş durumda. Küresel fiyatlar-
ABD tarım ürünlerinin rekabetçiliğini de azaltmakta. Enflas- daki gelişmeleri izlemeyi sürdüreceğiz. durumda.”