Page 12 - borsaaktuel-75-k

12 EKONOMİYE BAKIŞ

TİCARET SAVAŞLARI VE ÇİN’İN KENDİ

ZORLUKLARI

Trump yönetiminin Çin’e uyguladığı yüksek tarifeler, Çin’in

ABD’den tarım ürünleri alımını azaltmasına neden oldu.
ABD’nin Çin’e olan sorgum ihracatı 2025’in başlarında yüzde

95 oranında düştü. Tarife savaşları, küresel tedarik zincirlerini
bozarak gıda fiyatlarında artışa da yol açmış durumda.

PROF. DR.
KEREM ALKİN Başkan Trump’ın 20 Ocak’ta yemin etmesinden hemen sonra TRUMP SAĞI GÖSTERİP, SOLDAN MI VURACAK?
‘tam saha pres’ yaparak, küresel ticaret dinamiklerinde büyük
bir fırtına koparacağı, gerek ilk başkanlık dönemindeki ‘ticaret Başkan Trump’ı son 40 yılda göreve gelmiş olan diğer ABD
savaşları’ ile, gerekse de ikinci kez seçildiği başkanlık yarışında- başkanlarından ayıran en temel özellik, doğrudan iş dünyası
ki tutum ve söylemleriyle baştan belliydi. ABD’nin 1.1 trilyon ve özel sektörün içinden gelip başkan olmasıdır. Reagan, baba
dolara ulaşan dış ticaret açığının sürdürülemez olduğunu vur- Bush, Clinton, oğul Bush, Obama ve Biden, ya vali, ya sena-
gulayan Başkan Trump, ilerleyen satırlarda detaylarını paylaşa- tör, uzun zamandan beri zaten Amerikan siyasetinin içinden
cağımız şekilde, birden fazla nedene bağlı olarak bu defa daha ve Vaşington’un çarklarından geçmiş isimlerdi. Bir o kadar da
kapsamlı bir ticaret savaşları sürecini tetiklemiş durumda. Öyle Amerikan reel sektörünün ve özellikle KOBİ’lerin, işgücünün
ki, başlangıçta Kanada, Meksika, Birleşik Krallık ve Avrupa Bir- temel gerçeklerinden kısmen uzaktılar. Trump, ABD’nin dün-
liği odaklı süreç, 2 Nisan’da başta Çin, yüzün üzerinde ülkeye ya imalat sanayinde, pek çok stratejik sektörde kan kaybettiği,
yönelik olarak açıklanan yeni ek gümrük vergisi tarife oranları bir çok eyalette ekonomik zorlukların derinleştiği, işsizlik ve
ile dünya genelinde geniş bir küresel ticaret ağını etkileyecek bo- sokakta yaşayan insan sayısının tırmandığı, iş hayatının içinde
yut kazandı. Türkiye ise, sadece yüzde 10 ek vergi uygulanacak olması nedeniyle bunların tümünün farkında olduğu bir dö-
ülkeler listesinde daha avantajlı bir konum kazanmış durumda, nemde başkan oldu.
Ancak, 2017-2021 başkanlık döneminde, Cumhuriyetçi Par-
Trump, önce geçtiğimiz şubat ayında Çin’den ithal edilen tüm ti’nin ileri gelenlerini dahi, kendi yönetim ekibini dahi ticaret
ürünlere yüzde 10’luk bir gümrük tarifesi uygulanması kara-
rını açıkladı. Bu adım, Çin’in ABD’ye yönelik fentanil ihra- savaşları ve ekonomide atılması gereken adımlar konusunda
ikna edemedi. Bu nedenle, çok daha güçlü bir şekilde yeniden
catını durdurma çabalarının yetersizliği gerekçesiyle atılmıştı. başkan seçildiği bu dönem, 2025-2029 döneminde Trump
Ardından, Çin’den ithal edilen ürünlere yönelik ek gümrük ‘ABD’yi yeniden yüceltmek adına’, ikiz açıklar, 1,1 trilyon do-
tarifesi oranı mart ayında yüzde 20’ye yükseltildi. Çin, buna
“Başlangıçta karşılık olarak ABD’den ithal edilen bazı tarım ürünlerine ek lara dayanmış dış ticaret açığı ve 1,2 trilyon dolara dayanmış
federal bütçe açığı için seferberlik başlatmış durumda. Yüksek
Kanada, vergiler getirdi. 2 Nisan’da bu defa Trump Çin’den ithal edilen ek gümrük vergisi tarifeleriyle tetiklediği ‘ticaret savaşları’ ka-
ürünlere yüzde 34’lük ek bir “karşılıklı” tarife uygulayacağını
Meksika, Birleşik duyurdu. Bu, önceki tarifelerle birleştiğinde toplamda yüzde sırgası ile, Trump’ın dört hedefi var. Birincisi, Çin, Meksika,
Avrupa Birliği ve Kanada lehine yüksek oranda dış ticaret açığı
Krallık ve Avrupa 54’lük bir tarife oranına ulaşıldığını anlamına geliyordu. Çin, verdiği ülkeleri ticaret müzakereleri masasına oturup, dış tica-
buna sert bir şekilde cevap vereceğini ve umursamadığını açık-
ret açığını en az yüzde 50 azaltmak. İkincisi, son 30 yıl giderek
Birliği odaklı layınca, Trump, Çin’in misilleme olarak uyguladığı tarifelere hızlanan bir şekilde ABD dışındaki ülke ve kıtalara yatırımları
karşılık olarak, Çin’den ithal edilen ürünlere ek yüzde 50’lik
süreç, 2 Nisan’da bir tarife daha getirdi. Bu, toplam tarife oranını yüzde 104’e ve fabrikaları kaydırmış olan Amerikan şirketlerini yeniden
ABD’ye geri getirmek.
başta Çin, yüzün çıkardı. 2 gün sonra, bu defa 11 Nisan’da Çin’e uygulanan ta- Çünkü, ABD’nin sıkıntı yaşayan eyaletlerinde, işsizliğin art-
rifeler yüzde 145’e yükseltildi.
üzerinde ülkeye Çin de, buna karşılık olarak ABD’den ithal edilen ürünlere tığı bölgelerde istihdam ve yerel ekonomiyi ayağa kaldırmak
istiyor. Üçüncü hedef, Çin’in dünya ekonomi-politiğinde ar-
yönelik olarak yüzde 125’lik bir tarife uygulayacağını açıkladı. Çin yöneti- tan gücünü frenlemek ve bilhassa müttefik ülkeleri daha faz-
minin karşı atağı sonrasında, 25 Nisan itibariyle Çin’in önde
la ABD ile ticaret yapmaya ikna etmek. Dördüncü hedef ise,
açıklanan yeni ek gelen e-ticaret şirketleri ABD’ye sattıkları ürün fiyatlarında küresel petrol fiyatlarını 50 dolara düşürmek, bu sayede hem
ciddi artışlara gittiler. Shein, ABD’deki ürün fiyatlarını bazı
gümrük vergisi kategorilerde yüzde 377’ye varan oranlarda artırdı. Özellikle Rusya’yı Ukrayna Savaşı’nı bir an önce sona erdirmek, hem
Suudi Arabistan’ı Orta Doğu politikalarında ikna etmek için
tarife oranları ile güzellik ve sağlık ürünlerinde ortalama yüzde 51, ev ve mutfak alan kazanmak; bir yandan da, Amerikan halkının daha ucuz
ürünlerinde yüzde 30’un üzerinde, kadın giyiminde ise yüzde
benzin kullanmasını sağlamak. Biden döneminde 2 bin 400
dünya genelinde 8 oranında fiyat artışları gözlemlendi. Temu ise, ürün fiyatla- dolara yükselmiş olan ortalama bir Amerikan ailesinin yıllık
rına ek olarak, yüzde 145’e varan ‘ithalat ücreti’ eklemeye baş-
geniş bir küresel ladı. 18,47 dolarlık bir elbise, 26,21 dolarlık ithalat ücretiyle akaryakıt masraflarını, bir önceki başkanlık döneminde oldu-
ğu gibi tekrar bin 900 dolara indirmek. Başkan Trump’ın bu
ticaret ağını birlikte 44,68 dolara yükseldi. Tüm bu gelişmelerin ABD’nin dört hedefi gerçekleştirmek adına çok hızlı davranması, önü-
tüketici enflasyonu üzerinde zaman içerisinde 3 puanlık bir
müzdeki temmuz ayına kadar sonuç alması gerekiyor. Bu iş
etkileyecek artışa sebep olacağı konuşuluyor. Başkan Trump ise, ABD hal- uzarsa, ABD ekonomisine zararı da, enflasyonun yükselmesi,
boyut kazandı.” kına daha ucuz tarım ve gıda ürünü ve daha ucuz akaryakıt ABD’nin ticaret partnerlerini kaybetmesi adına a ölçüde ma-
liyetli olacak.
sağlayarak bu etkiyi dengeleyeceğini belirtiyor.