Page 12 - borsaaktuel-73-k

12 EKONOMİYE BAKIŞ

KÜRESEL GIDA FİYATLARI

2024’Ü YATAY KAPATTI

BM Gıda ve Tarım Teşkilatı’nın (FAO) 1961’den beri

hesaplanan Gıda Fiyat Endeksi (FFPI), 2024 yılını, eylül
ayından itibaren, 2023’e göre daha yüksek bir düzeyde,

bununla birlikte ekim ayından itibaren nispeten yatay bir
seyirde, 127 puanda kapattı.

PROF. DR.
KEREM ALKİN 1970’lerdeki Vietnam Savaşı ve petrol krizleri dönemin- tüm canlılığını koruduğu, BM’nin tahminlerine göre
deki 140 puan düzeyinden bu yana, küresel tarım ve en az 733 milyon insanın açlık sınırının altında yaşadığı
gıda fiyatlarında ‘Kovid-19’ ve üstüne gelen Rusya-Uk- bir dünyada, küresel tarım ve gıda üretimini ve arzını
rayna Savaşı ile bu seviyeyi de aşarak 160,2 puanla tarihi sürdürülebilir kılmak çok önemli. Nitekim, küresel
bir rekor kırdı. Mart 2022’deki bu tarihi rekora göre, bitkisel yağlarda fiyat sıçramasının en temel nedeni arz
BM Gıda ve Tarım Teşkilatı’nın (FAO) 1961’den beri daralması oldu.
hesaplanan Gıda Fiyat Endeksi (FFPI), 2024 yılını, eylül 2024’te FAO Küresel Et Fiyatları Endeksi ise, küresel
ayından itibaren, 2023’e göre daha yüksek bir düzeyde, üretim ve arz büyümesinde gözlenen ivme kaybına
bununla birlikte ekim ayından itibaren nispeten yatay karşılık, bilhassa önemli et ithal eden ülkelerden gelen
bir seyirde, 127 puanda kapattı. Bunun anlamı, Mart güçlü ithalat talebine bağlı olarak, sığır, koyun ve kü-
2022’deki tarihi rekor fiyat düzeyine göre, küresel tarım mes hayvanı etleri için daha yüksek ortalama fiyatların
ve gıda fiyatlarının 2024’ü 33,2 puan daha aşağıda, yüz- ağır basmasıyla kendini gösterdi. Küresel tahıl ürünleri
de 20,7 daha düşük düzeyde kapattığı anlamına geliyor. fiyatlarında ise, daha düşük buğday ve iri taneli tahıl
2023 sonuna göre ise, küresel tarım ve gıda fiyatları yılı fiyatları endeksteki gerilemeyi desteklerken, tahıl fiyat-
2024’ü 7,9 puan, yüzde 6,7 yukarıda tamamladı. larında 2022 rekor seviyesinden bu yana ki ikinci yıllık
İlginç bir detay, 2023’e hayli yüksek bir seviyede başla- düşüşü gözlemlemiş olduk. FAO Tüm Pirinç Fiyat En-
mış olan küresel tarım ve gıda fiyatlarının tüm yıl orta- deksi ise, tersine son 16 yılın nominal olarak en yüksek
lamasını dikkate aldığımızda, her ne kadar 2024 sonun- düzeyini gördü. Tür olarak Indica kotasyonları da söz
da 2023 sonuna göre küresel fiyatlar yılı daha yüksek konusu yıllık artışı destekledi. Bilhassa, Asya’daki bazı
düzeyde kapatmış olsa da, 2024’ün ortalama fiyatları ülkelerden gelen güçlü ithalat talebinin yanı sıra, ihra-
2023’e göre 2,6 puan, yani yüzde 2,1 daha düşük bir catçı ülkeler arasında azalan rekabet fiyat artışında etkili
seviye olarak 122 puanda kaldı. 2024’ün son iki ayını oldu. Küresel şeker fiyatları Brezilya’nın rekor ihracat
“Küresel şeker karşılaştırdığımızda ise, aralık ayında kasım ayına göre hacmi ve yüksek düzeyde küresel arzdan olumlu yönde
fiyatları yüzde küresel fiyatları 0,6 puan, yani yüzde 0,5 geriledi. Tüm etkilenirken, süt ürünlerinde en keskin sorun ise üretimi

10,4, küresel bir 2024 yılı boyunca küresel şeker ve tahıl ürünlerinde- olumsuz etkileyen düzensiz hava koşullarına karşı hayli
yüksek küresel talep, bilhassa kısıtlı ihraç edilebilir arz
ki fiyat endeksi gerilemesi süt ürünleri, bitkisel yağlar ve
tahıl fiyatları et fiyat endekslerindeki yükselişi belirli bir düzeye kadar nedeniyle tereyağı fiyatlarında yaşanan keskin artış oldu.
ise yüzde 9,4 telafi etmeye çalıştı. Küresel şeker fiyatları yüzde 10,4,
küresel tahıl fiyatları ise yüzde 9,4 gerilerken, küresel et 2025: AVRUPA’NIN BÜYÜK SINAMASI VE TÜRKİYE
gerilerken, fiyatları yüzde 7, küresel süt ürünleri fiyatları yüzde 17, 2008 küresel finans krizinden bu yana Avrupa için par-
küresel et küresel bitkisel yağ fiyatları ise yüzde 33,5 arttı. lak, itibarlı, dünya için çekici bir kıta olarak bahsedi-
fiyatları yüzde Küresel et fiyatları 2023 sonundan itibaren 2024’ün lebilecek bir dönemin içinde geçmiyoruz. Avrupa’nın
pek çok önde gelen ülkesinde merkez siyaset ciddi sı-
ağustos ayı sonuna kadar sürekli artıp, son 4 ay kısmen
7, küresel süt gerilese de, yine de yılı 2023 sonuna göre da yüksek namalarla karşı karşıya iken, aşırı sağ siyasi eğilimler
ürünleri fiyatları seviyede kapatırken, küresel süt ürünleri ve küresel güçlenmeyi sürdürürken, Avrupa’nın yakın geleceği
bitkisel yağlar fiyat endeksleri tüm yıl boyunca sürek-
için önemli sınavlar da söz konusu. İlki, hızlanan kü-
yüzde 17, li yükseldi. Hem et fiyatları endeksi, hem de bitkisel resel parçalanmanın (global fragmentation) sonuçlarına
küresel bitkisel yağlar fiyatları endeksi 2022 yılındaki rekor seviyelerine katlanmak ve çözüm üretmek. Zengin bir coğrafya olan
Avrupa için, yeterince rekabet koşullarında üretemediği
yakın düzeyleri test ettiler. 2024’ün bütününde küresel
yağ fiyatları ekonomide yüzde 5,8 oranında enflasyon yaşandığının pek çok ürünü, enerjiyi ve teknolojiyi dünyadan ithal
ise yüzde 33,5 tahmin edildiğini dikkate aldığımızda, küresel tarım ve etmek 2017’ye kadar kolay bir çözümdü. Ancak, Do-
gıda fiyatları 2024’ü 1 puan yüksek bir artışla kapatmış
nald Trump’ın ilk başkanlık döneminde, 2017’den iti-
arttı.” gözüküyor. Küresel gıda arz güvenliği tartışmalarının baren küresel ekonomik parçalanma hız kazanıp, ABD