Page 18 - borsaaktuel-76-k

18 EKONOMİYE BAKIŞ

YAPISAL GIDA KRİZİNE KARŞI

KÜRESEL FARKINDALIK ARTMALI

Küresel iklim krizinin sebep olduğu kuraklıklar veya seller,

dünyanın her yerinde tarımsal üretimi tehdit ediyor. Nitekim,
hiç beklenmeyen bir mevsimde Türkiye’de bu yıl yaşanan don

afeti, bilhassa Türkiye’nin meyve üretimi ve ihracatını ciddi
manada sıkıntıya soktu.

PROF. DR.
KEREM ALKİN Birleşmiş Milletler (BM) Gıda ve Tarım Teşkilatı’nın puan, yani yüzde 20,3 daha düşük bir seviyeye işaret
(FAO) son verileri, küresel tarım ve gıda fiyatlarında etmekte. Umarız, bir kez daha küresel gıda fiyatlarının
göreceli olarak normal bir seyre işaret etse de, dünya bu derece rekor seviyeleri test ettiği bir küresel veya
genelinde kıtlık merkezi sayısının artması, küresel öl- bölgesel jeopolitik gerginlik görmeyiz. Ancak, İran-İs-
çekte yapısal bir gıda krizine daha geniş çapta hazırlık rail gerginliği nedeniyle Hürmüz Boğazı’nın kapanma-
yapılmasına da işaret ediyor. FAO’nun işaret ettiği söz sı riski, sadece küresel petrol fiyatları için değil, küresel
“İran-İsrail konusu küresel risklerin iki önemli boyutu var. Bun- üre fiyatları için dahi bir risk oluşturdu.
gerginliği lardan ilki küresel iklim krizi. Küresel iklim krizinin
sebep olduğu kuraklıklar veya seller, dünyanın her ye- MAYIS AYINDA TAHIL, BİTKİSEL YAĞ VE ŞEKER
nedeniyle rinde tarımsal üretimi tehdit ediyor. Nitekim, hiç bek- FİYATLARI GERİLEDİ
Hürmüz lenmeyen bir mevsimde Türkiye’de bu yıl yaşanan don Hali hazırda Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle, dünya-
Boğazı’nın afeti, bilhassa Türkiye’nin meyve üretimi ve ihracatını da gübre tedariği için zorlu tartışmalar yaşanmışken,
kapanması ciddi manada sıkıntıya soktu. dünya üre üretimi ve ihracatında, yani azotlu gübre
riski, sadece İkinci önemli başlık ise dünyanın her yerinde yükselen üretiminde önemli bir girdinin tedariğinde önemli
orta sınıf. 2020 ile 2030 arası, dünya nüfusunda 1 mil-
yeri olan İran ve Mısır gibi ülkelerin Orta Doğu’daki
küresel petrol yar insan daha orta sınıf üyesi olacak. Bu da, tarım ve gerginliklerden etkilenmeleri, bölgemizdeki gerginlik
fiyatları için gıda ürünlerinde daha yüksek talep yoğunluğunda ve nedeniyle mazot maliyetlerinin ve gübre maliyetlerinin
değil, küresel daha yüksek standartlarda tarım ca gıda arzına ihtiyaç artmasına da sebep olabilir. Bununla birlikte, ABD’nin
üre fiyatları anlamına gelecek. Bu tabloda, İslam İşbirliği Teşkilatı zorlamasıyla oluşturulan ateşkes bozulmaz ise, Hürmüz
çatısı altında, İslam Ülkeleri için de özel bir sürdürüle-
Boğazı’ndaki gemi trafiği sıkıntıya girmez ise, şimdilik
için dahi bir bilir tarım ve gıda uygulamaları programı hazırlanma- endişe edecek bir durum yok gözüküyor. Bu noktada,
risk oluşturdu. sının da yararlı olacağı konuşuluyor. Bu bilgiler ışığın- mayıs ayında FAO küresel gıda genel endeksindeki 1
ABD’nin da, FAO’nun Küresel Gıda Endeksi’nin Mayıs 2025 puanlık gerilemede tahıl, bitkisel yağ ve şeker fiyatla-
zorlamasıyla verilerine göre tüm ürünleri temsil eden genel endek- rındaki gerilemenin etkili olduğu gözüküyor.
sin 127,7 puan ile, bir önceki aya, nisan ayına göre
oluşturulan 1 puan, yani yüzde 0,8 düşüş yaşamış olması, küresel Buna karşılık, et ve süt ürünleri, özellikle sığır ve te-
reyağı sektöründeki hareketlilik, fiyatlardaki istikrarlı
ateşkes bozulmaz tarım ve gıda fiyatlarında rahatsız edici bir dalgalanma yükseliş tarım ve gıda endüstrisi maliyetleri açısından
ise, Hürmüz yaşanmadığına işaret ediyor. bir riske işaret etmekte. Et ve süt ürünlerindeki sıkıntılı
Boğazı’ndaki Bununla birlikte, 2024 yılının mayıs ayına göre küre- tablonun aksine, FAO rekor tahıl üretimi ve artan stok-
gemi trafiği sel genel gıda fiyat endeksinin 7,2 puan, yani yüzde 6 lar sayesinde bilhassa tahıl fiyatları cephesinde istikrarlı
daha yüksek bir seviyede olması, küresel iklim krizi ve
bir tablo bekliyor. FAO’nun son tahıl arz ve talep rapo-
sıkıntıya girmez yükselen orta sınıfın sebep olduğu ek talep baskısının ru, bu yıl tahıl üretiminin küresel ölçekte rekor kırarak
ise, şimdilik esasen kendisini hissettirdiğine de işaret etmekte. Tek 2 milyar 911 milyon ton olmasının beklendiğini göste-
endişe edecek teselli noktası, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlangıç riyor. Bununla birlikte, FAO FPMA verileri, bazı böl-
bir durum yok noktasında tarihi bir sıçrama göstermiş olan küresel gelerde (örneğin Sudan, Güney Sudan) tahıl fiyatları-
nın hâlâ yüksek seyretmekte olduğunu ve bunların gıda
gıda fiyatları ile karşılaştırıldığında, Mart 2022 zirvesi-
gözüküyor.” ne göre, geçtiğimiz mayıs ayı fiyat endeksi halen 32,6 güvenliği açısından uyarı oluşturduğunu göstermekte.