Page 64 - Borsaaktüel-48-internete

GEÇMİŞ ZAMAN OluR Kİ

BÜYÜK BUHRAN GÜNLERİNDE EKMEK KAVGASI

1929 yılında başlayıp tüm dünyayı yıllarca sar- olduğunu vurgulayarak, “Bir taraftan bu üç kuruşun
san ve “Büyük Buhran” olarak adlandırılan küresel aynen köylünün cebine girmesini temin etmek, diğer
ekonomik krizin çok farklı sonuçları olur. Örneğin taraftan da bu üç kuruş dolayısıyla -ki bugünkü ekmek
Almanya’da Nazi Partisi’nin iktidarının yolunu açan fiyatının yüzde 25’idir -, diğer istihlâk (tüketim) mad-
en önemli faktörlerden biri bu krizdir… Krizin başla- delerine ve işçi ücretine tesiri mütalea edilmek (irde-
rında ABD’de 5 binden fazla banka iflas eder ve mil- lemek, ayrıntılı olarak değerlendirmek) lâzımdır” der.
yonlarca insanın tüm tasarrufu yok olur… Dünyanın Nizamettin Ali Bey’in önerisi ise oldukça ilginçtir:
bu krizin etkilerinden kurtulması yıllar alır. “Fikrimce bütün cihanda ehemmiyetli bir mes’ele olan
Bu krizin Türkiye’yi de etkileyen en önemli sonuç- «buğday kıymetlendirme» mes’elesini amelî ve nazarî
larından biri ise buğday fiyatlarındaki düşüş sonucu bir surette mütalea ve bilhassa diğer memleketlerde
kırsaldaki yoksulluk olur. tatbik edilen usullerin hangilerinin muvaffak olmadığı-
Birinci Dünya Savaşı’nda tüm dünyada sanayi tesis- nı tetkik etmek lâzımdır. Bu vazife ile, ayni zamanda
lerinin büyük zarar görmesi nedeniyle birçok ülke müsbet tedabir göstermek vazifesile mükellef bir «Türk
tarımsal üretime yönelir. Bu yöneliş üretim artışına, Zahire Borsası Umumi buğdayının müdafaa heyeti» teşkil etmek lâzımdır.”
dolayısıyla özellikle buğday stoklarının artışına yol Katibi Nizamettin Ali Bey Yani İSTİB’in o yıllardaki Genel Sekreteri, uluslararası
açar. Sonuçta buğday fiyatlarında büyük düşüşler çözümleri araştırıp, hangilerinin ülkemizde uygulana-
gerçekleşir. Düşük buğday fiyatı bir taraftan temel gıda maddesi olan bileceği hakkında çalışacak bir heyet kurulması gerektiğini belirtir.
ekmek fiyatlarının azalmasına yol açarken, diğer taraftan çiftçilerin ***
hayat standartlarının dramatik bir biçimde bozulmasını sağlar… Yunus Nadi, Cumhuriyet’in 2 Mart 1932 tarihli sayısında “Hayati
*** mes’ele Türk buğdayı” başlıklı bir yazıyla konuyu yeniden gündeme
Bu zor zamanlarda dönemin etkin gazetelerinden Cumhuriyet’te ek- getirir. “Hemen bütün dünyada ekmek fiatı en ucuz olan memleket
mek fiyatlarının artması ve farkın köylünün cebine girmesi doğrultu- Türkiye’dir denebilir. Zâhirde (görünürde) iyi bir şey gibi görünen bu
sunda bir yazı yayınlanır. ucuzluk çiftçinin zararına oldukça hakikatte çok fena bir şey sayıl-
Yunus Nadi imzalı bu yazının ertesinde, 16 Temmuz 1931 tarihli makta tereddüde mahal yoktur. Çünkü zarar eden çiftçi ya ekmezse
ve yahut ekemez hale düşerse memleketin şimdiki ucuzluğu bilâhare
Cumhuriyet’te, konuyla ilgili görüşüne başvurulan, o zamanki adıyla
İstanbul Ticaret ve Zahire Borsası’nın Umumi Kâtibi Nizamet- çok ağır ödemeğe mecbur kalmasından korkulmak lâzımdır” der.
tin Ali Bey’in fikirlerine de yer verilir. Çözüm olarak da şunları yazar: “Her hangi bir teşekkül tarafından
Yunus Nadi’nin “Ne yapıp yaparak buğday ziraatını kurtarmak lâzım. mahsul fazlasının satın alınarak depo edilmesi buğday fiatları üzerin-
de nazımlık (düzenleme) vazifesini ifa edecek pek iyi bir usul olabilir.”
Bunun için ekmeğin okkası 10-12 kuruşa çıkacak surette buğdayı kıy-
metlendirmek zarureti vardır. Şu şartla ki bu 3-4 kuruşluk fark köylünün ***
cebine girsin” şeklindeki görüşünü değerlendiren Nizamettin Ali Bey, Cumhuriyet konuyla ilgili yayınlarını sürdürür. Gazetedeki haber ve
öncelikle buğday fiyatlarının düşük olduğunu ve daha da düşebileceğini yorumlardan anlaşıldığı kadarıyla diğer gazeteler ve kurumlar da tar-
belirtir. Ancak bu sorunun ekmeğe yapılacak bir zamla çözülmesinin zor tışmaya katılır.

İsmail Şen
Buğday hasadı ve harman zamanı / Öküzlerle düven sürme - 1895

62