Page 34 - ISTIB Dergi Mayıs - Haziran 2023 Sayı 14

T
34 EKONOMİYE BAKIŞ

KÜRESEL TARIM FİYATLARI GERİLESE DE,

HALA 2020’NİN ÜSTÜNDE

FAO’nun genel endeksi, Rusya-Ukrayna Savaşı’nın

öncesindeki seviye açısından, 2021 yılı temmuz ayından bu

yana ki en düşük seviyesini görmüş durumda. Ancak, küresel
virüs salgını öncesindeki dönemin hala çok üstünde.

PROF. DR. Birleşmiş Milletler (BM) Tarım ve Gıda Teşkilatı’nın süt ürünleri fiyatlarındaki düşüşün daha etkili olmasının
KEREM ALKİN (FAO) mart 2023 Gıda Fiyat Endeksi (FFPI) raporu, bir genel endeksi düşürmesinin de altını çiziyor.
önceki aya, yani Şubat 2023’e göre 2,8 puan; yani yüz-
de 2,1 gerileyerek, endeksin 126,9 puan seviyesine geri FAO’nun baş ekonomisti Maximo Torero, küresel fiyatlar-
daki göreceli gerilemeye rağmen, tarım ve gıda fiyatlarının
geldiğini gösteriyor. Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bir anda hala çok yüksek olduğunu; bilhassa, fiyatların önde gelen
patlak vermesi ile, 2022 yılı şubat-mart döneminde 160 ülkelerin iç piyasalarında artmaya devam ederek, gıda gü-
puanı görerek tarihi bir rekor kırmış olan FAO Gıda Fiyat venliğine ek tehdit oluşturduğunu belirtiyor. Bu durumun
Endeksi, bir yıl önce zirveye ulaşmasından bu yana, art en olumsuz etkisinin bilhassa net gıda ithalatçısı gelişmek-
arda on ikinci ayda da düşüşünü sürdürmüş durumda. te olan ülkelerde gözlendiğini ifade eden Torero, söz konu-
Son 1 yılda, yani Mart 2022’den bu yana geçen 12 ayda su ülkelerin para birimlerinin dolar ve euro karşısında de-
endeks 32,8 puan; yani yüzde 20,5 gerilemiş durumda. ğer kaybetmesinin ve artan borç yükünün de söz konusu
Gerek ‘Kovid-19’ küresel virüs salgını’, gerekse de Rus- gelişmekte olan ülkeler açısından ek bir risk oluşturduğu-
ya-Ukrayna Savaşı’nın ana ve artçı etkileriyle, dünya na işaret etmekte. Nitekim, şeker fiyatları, Hindistan, Tay-
genelinde ciddi bir küresel yoksullaşma sorununa, ciddi land ve Çin’de azalan üretim beklentileri nedeniyle, yüzde
boyutlarda bir küresel enflasyon etkisine sebep olduğu 1,5 artarak, 2016 yılının Ekim ayından bu yana en yüksek
dikkate alındığında, mevcut tablo kısmen tebessüm etti- seviyesine çıkmış durumda. Mart ayında, küresel et fiyat-
rici bir gelişmeye işaret ediyor. ları endeksi de yüzde 0,8 arttı. Buna karşılık, küresel tahıl
FAO’nun genel endeksi, gerilediği endeks değeri ile, Rus- fiyatları endeksi aylık bazda yüzde 5,6, buğday yüzde 7,1,
ya-Ukrayna Savaşı’nın öncesindeki seviye açısından, 2021 mısır yüzde 4,6, pirinç ise yüzde 3,2 düştü.
yılı temmuz ayından bu yana ki en düşük seviyesini gör-
müş durumda. Ancak, halen ve halen, küresel virüs salgı- TÜRKİYE’NİN ÖNCELİKLİ HEDEFİ
nı öncesindeki dönemin hala çok üstünde. Bu nedenle, ‘YÜKSEK KATMA DEĞERLİ’ İHRACAT
küresel tarım ve gıda fiyatlarının ‘Kovid-19’ öncesindeki
dönemin de gerisine gerilemesi pek çok ülkenin birlikte Küresel tarım ve gıda fiyatlarının yüksek seyretmesi bir
mücadele etttikleri ve çözüm arayışı içerisinde oldukları yana, hem ‘Kovid-19’, hem de Rusya-Ukrayna Savaşı ne-
bir konu. Ancak, kimi çevreler, aralıksız bir şekilde, Tür- deniyle, tahıla, una, gübreye, ayçiçeğine ulaşmakta tüm
kiye ve BM’in insiyatifi ve yoğun çabaları ile oluşturul- dünyanın, bilhassa Avrupa’nın, Orta Doğu ve Kuzey Af-
muş olan Karadeniz Tahıl Koridoru İnisiyatifi’ne yönelik, rika’nın karşılaştığı zorluklar, Türk firmalarına ve Türk
Şeker fiyatları, her an dağılacağı, bir anda sona erdirileceği yönündeki bir ihracatçısına olan ilgiyi artırdı. Bu ilgi, Türkiye’nin tarım
negatif algıyı sürdürdüklerinden, söz konusu endişelere
ve gıda ürünü ihracat rakamlarına da yansıyor. İşte tam da
Hindistan, bağlı olarak, küresel tarım ve gıda fiyatlarındaki dalgalan- bu noktada, Türk ihracatçısının ‘temiz ve yeşil enerji dö-
Tayland ve Çin’de ma hiç bitmiyor diyebiliriz. nüşümü’ne odaklanması, çevre odaklı ‘sıfır atık’ yatırım-
larını tamamlaması, küresel tedarik zincirindeki rolünü
azalan üretim FAO’nun gıda ve tarım fiyatları endeksinde geçtiğimiz daha da vazgeçilmez kılacak, perçinleyecek. Bu strateji,
mart ayında gözlenen düşüşte hem tahıl, hem bitkisel
beklentileri yağ, hem de süt fiyatlarındaki düşüşlerin etkisi önemliy- doğal olarak Türkiye’nin ihracat hacmini 300 milyar do-
lar ile yeni bir rekora taşıyacak. 100 trilyon dolarlık bir
nedeniyle, yüzde di. Buna karşılık, şeker ve et fiyatlarında ise, tersine mart büyüklüğe yürüyen küresel GSYH’da yüzde 1.5 paya sa-
ayında artış gözlendi. FAO, mart ayı raporunda, hem
1,5 artarak, tarım ve gıda arzındaki göreceli bolluğun, hem halen ye- hip olmamız, Türkiye’nin milli gelirini 1,5 trilyon dolara
taşımamız anlamına geliyor. 40 trilyon dolarlık hacime
terince normalleşmemiş tarım ve gıda fiyatları nedeniyle,
2016 yılının bir bakıma ülkelerin kısıtlanmış, bir ölçüde baskı altın- yürümekte olan küresel ticarette yüzde 1.5 paya sahip ol-
Ekim ayından bu da tutulan ithalat talebinin, hem de Ukrayna tahılının mamız ise, Türkiye’nin ihracat hacmini 600 milyar dolara
taşıyacak. Yani, kısa sürede ulaşacağımız 300 milyar do-
yana en yüksek Karadeniz yoluyla güvenli bir şekilde ihracına izin veren larlık hacmi ikiye katlamış olacağız.
Karadeniz Tahıl Koridoru inisiyatifinin küresel tarım ve
seviyesine çıkmış gıda fiyat endeksinde süregelen düşüşte etkili olduğunu 600 milyar dolar çıtasını ise, kg başına ihracat hacmimizi
katlayarak yakalayacağız. Bu ürün ve hizmetlerle kg ba-
hatırlatmakta. BM Tarım ve Gıda Teşkilatı, şeker ve et
durumda. fiyatlarındaki artışlarlara rağmen, tahıl, bitkisel yağlar ve şına ihracat hacmimizi katlamamız anlamına geliyor. Bu