Page 56 - Sayı-64 Temmuz - Ağustos 2023

56
56 T İKTİSAT TARİHİ DOÇ. DR. ŞEFİK MEMİŞ

Ziraat ve sanayi kitaplarını Türkçeye çevirmek için kuruldular

II. ABDÜLHAMİD’İN ZİRAAT VE SANAYİDE DÖNÜŞÜM PROJESİ:

ZİRAAT VE SANAYİ TERCÜME-İ FÜNUN ODALARI

AYNI İSİMLE BİR DERGİ DE YAYINLANDI:
“İNSAN FİKİRLERİNİ ESERİYLE ORTAYA KOYAR”

Tercüme Odaları çalışanlarının içerik desteğiyle
Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları adlı bir
dergi de yayınlayarak, burada ziraattan el işine, sa-
nayiden toprağa kadar çeşitli konularda dünyadaki
son gelişmelerin yanı sıra ülkemizdeki durum ve
mukayesesi ile olması gerekenler anlatıldı. Yedi sayı
yayınlanan dergideki yazılar, dizi yazılar şeklindeydi
ve aynı kişiler tarafından kaleme alınıyordu, bu da
tercüme odalarının kadro yetiştirmede kilit rol oy-
nadığını gösteriyordu.

Ziraat ve Sınaat Tercüme-i Fünun Odaları dergisi,
16 Şubat 1885 tarihinde ilk sayısını yayınlarken,
logosunun hemen altında ismiyle bütünleşik şekil-
de, “Abdülhamid döneminin bir eseri” olduğunu
belirten “Eseri asr-ı celil-i Abdülhamid Hân-ı Sâni”
Sultan II. Abdülhamid döneminde başlatılan ziraat ve ibaresi yer alıyordu. “Her hakkı Ticaret Nezaret-i
sanayi hamlesinin dünyadaki gelişmelere uyum içinde Celilesine ait” olan derginin mottosu şu dörtlüktü:
olmasına, son bilimsel ve teknik gelişmeleri içermesine
önem verildi. Bu amaçla hem zengin bir ilmi biriki- “Mahiyet-i efkârını [Fikirlerinin özünü] insan / İb-
min oluşturulması, hem yeni “usullerin” ve endüstriyel raz eder enzara [kamuya] eserle / Yoksa eserin faiden
1
icatların ziraata adaptasyonu, hem de halk tarafından olmaz / Araste [bezenmiş] olsan da hünerle.”
kabulünü kolaylaştıracak sade bir dil ile yazılmış lite- “MEDENİYET NURU TEKRAR PARLAMAYA BAŞLADI”
ratür meydana getirilmesi hedeflendi. Abdülhamid bu
Sultan II. konudaki kararlı duruşunu, 1885 yılında Ziraat Ne- Her Hicri ayın 15’inde yayınlanan bilim dergisi

Abdülhamid, zareti bünyesinde ziraat ve sanayi alanında kitapların Tercüme-i Fünun Odaları, giriş yazısında Abdülha-
1885’te Ziraat ve risalelerin Türkçeye çevirisini gerçekleştirecek “iki mid dönemini; tren ve karayolu başta olmak üzere
Nezareti tercüme odası” kurmakla ortaya koydu. İstanbul’da ulaşım, limanlar, eğitim ve sağlık gibi alanlarda kat
Fransızca yayınlanan La Turquie gazetesinin 24 Mayıs edilen mesafe ama özellikle de mesleki eğitimde elde
bünyesinde 1884 tarihli nüshasında yer alan habere göre bu oda- edilen ilerlemeler sebebiyle, bir zamanlar Harun
ziraat ve sanayi larda her biri biner kuruş aylık alan 30’ar memur ça- Reşid’lerin uyandırdığı medeniyet nurunun daha
alanında lışacaktı. Memurlar ise Mekteb-i Mülkiye’den mezun kuvvetli parlamaya başladığı dönem diye nitelendi-
kitapların ve olanlar arasından seçilecekti. Bu iki odanın tek görevi riyordu.
risalelerin vardı: Ziraat ve Sanayi kitaplarını ve diğer yayınlarını Ziraat ve sınaat tercüme odalarının bu yüce amaç

Türkçeye sade bir dil ile Türkçeye kazandırmak. için kurulduğuna dikkat çekilen dergide, Sultan Ab-
dülhamid döneminde ilerleme arzusunun fevkalade
çevirisini Abdülhamid’in bu kararı, ciddiyetle ele alınması kuvvetlendiğine işaret ediliyor ve buna delil olarak
yapacak “iki gereken reform niteliğindeydi, çünkü Türkiye’de ilk tercüme odalarının kurulması gösteriliyordu:
defa uygulamalı bilimler olarak niteleyebileceğimiz
tercüme odası” iki alanda, doğrudan çiftçiye ve üreticiye yönelik Hatta öndegelen yabancıların, bu odaları Osmanlının
kurdu. rehberler oluşturuluyordu. istikbalinin terakki fezasında yeniden ışık saçmaya