Page 58 - Sayı-64 Temmuz - Ağustos 2023

58
58 T İKTİSAT TARİHİ

“KÜÇÜK BİR TİCARET ŞİRKETİ,
HİNDİSTAN’I ZAPT ETTİ”

Makalede daha sonra Avrupa’nın gelişmiş ülkeleri-
nin zenginliklerini artırmalarının sebebinin ticaret
olduğuna dikkat çekilerek, “Bu sayede diğer kıta-
larda büyük ticaretgahlar açmış ve tevsi-i dâire-i
dâd-ı destan eylediler. İngiltere devlet-i muazzaması
ticaret vesilesiyle ve daha doğrusu küçük bir ticaret
kumpanyasının ikdam ve gayretiyle milyonlarla nü-
fusu şamil olan ve tarihinin zapt edebildiği zaman-
lardan şimdiye kadar gelip geçen ve hâlâ da mevcut
olan hükümetlerin ve hükümdarların hırsla baktık-
ları Hindistan’ı zapt eyledi.”

Bu tespit gösteriyordu ki, 1885’te Osmanlı yöneti-
cisi de, aydını da güneş batmayan İngiltere İmpa-
ratorluğunun güneş batmayan Hindistan Kum-
panyasının eseri olduğunun farkındaydı. O halde
devletin kuruluşundan yakın zamana kadar ticarete
bakışın inişli çıkışlı haline bir son vermek ve bir “te-
rakki”, sonra tekrar bir “tedenni” sürecinden çıkıp
“Memâlik-i Şâhâne’nin potansiyeli olan servet ve
“İngiltere mamuriyete nail olmak” gerekiyordu. Sultan II. Ab-
devlet-i dülhamid, kesin bir surette buna girişmiş, “ticaret ve 3 Mart 1885 tarihli derginin kapağı
muazzaması ziraat ve ticaret-i bahriye mektepleri açarak ve bütün
ticaret vilayetlerin her tarafında mükemmel yollar yapılma- için gerekli bilgileri vermek gerekiyordu. Sami, bu
3
vesilesiyle ve ğa başlamıştı.” Şimdi halkta da günden güne tica- uğurda ticaretin tarihini kaleme alacak ve derginin
daha doğrusu reti ve sanatı genişletme fikirlerini artırmak, bunun ilerleyen sayılarında neşredecekti.
küçük bir ticaret
kumpanyasının
ikdam ve
gayretiyle
milyonlarla

nüfusu şamil
olan ve tarihinin
zapt edebildiği
zamanlardan
şimdiye kadar
gelip geçen
ve hâlâ da
mevcut olan

hükümetlerin ve
hükümdarların
hırsla baktıkları
Hindistan’ı zapt
eyledi.”