Page 37 - borsaaktuel-67-Toplu
P. 37

OCAK-ŞUBAT 37
                                                                                                                 37
                                                                                                      OCAK-ŞUBAT


            Tablo: BÖLGE/ÜLKE BAZINDA ÇEVRESEL, SOSYAL VE SAĞLIK ÜZERİNDEKİ GİZLİ MALİYETLER (Milyon Dolar), 2020  Orta gelirli

                                    Çevresel                   Sosyal        Sağlık              ülkelerin

             Bölge / Ülke                                         "Hastalık     "Hastalık    Toplam  ödedikleri
                       Sera Gazı   Su    Toprak   Nitrojen   Yoksulluk  (Yetersiz   (Sağlıksız    gizli bedellerin
                                                                  Beslenme)" Beslenme)"  Gizli Maliyet  toplamı ise

             Dünya       854.817  105.126  392.295  1.515.549  519.904  51.036  9.310.188  12.748.916  GSYİH’nın yüzde
             Asya        355.716  84.389   59.423  815.020  229.209  26.913  4.293.704  5.857.373  12’sine, yüksek
             Avrupa      112.670   5.306  138.883  261.450   579       183   2.343.253  2.862.322  gelir grubundaki
             ABD          53.142   6.018  114.931  62.215     164        -   1.339.998  1.576.469  endüstrileşmiş
             Afrika      153.751   3.587   42.535  52.192  284.845   18.693   391.897    952.500  ülkelerde de
             Almanya      10.027     0     2.813   17.245      1         -    298.321    328.407  yüzde 8’ine denk

             İtalya       5.908     567     3.313   15.177   106         -     17.805    200.877  geliyor.
             Türkiye      8.146    7.257   18.545  54.042    207         -    101.585    189.781
             Fransa       8.226      20    17.791   17.166    10         -    134.294    177.505
             İspanya      5.147    2.217   15.654   11.791    95         -    114.780    149.685
            Kaynak: FAO, The State of Food and Agriculture 2023: Revealing the True Cost of Food to Transform Agrifood Systems


            tarafından üstlenilmez. Bu durumda, fabrikada o  Rapora göre, üst/orta gelir grubundaki Türkiye’nin
            ürününün üretilmesi neticesinde sağlık sorunları ya-  Tarım/Gıda Sistemindeki Gizli Maliyetlerin yükü
            şayan bireylere ve sağlık yatırımları yapan kamuya  189 Milyar 781 Milyon dolar. Bu büyüklüğün 100
            gizli bir maliyet aktarılmış olur.         milyar dolardan fazlasını, yanlış beslenme alışkanlık-

            Rapora göre, tarım ve gıda sistemlerinin gizli mali-  larının sebep olduğu sağlık giderleri oluşturuyor.
            yetlerinden sosyal adalet bakımından en çok etkile-  Gıda enflasyonunun güncel durumu göz önüne alın-
            nenler düşük gelirli ülkelerken; sağlık bakımından   dığında, tüm bu görünmez maliyetleri göz ardı etmek
            en çok etkilenenler ise tahmin edilebileceği gibi yük-  kısa vadede karlı görünse de; çevresel hasar, sağlık hiz-
            sek gelir grubundaki ülkeler. Düşük gelir grubunda-  metleri yükü ve sosyal eşitsizlikler açısından önemli
            ki ülkelerde yaşayanlar, tarım işçilerinin düşük geliri   olumsuzlukları içeren mevcut sistemin düzenlenme-
            nedeniyle yoksulluk ve yetersiz beslenmeyle ilişkili   si gerektiği de unutulmamalı. Bu çerçevede öneri-
            olarak, sağlık ve sosyal konularında büyük bedel   len tedbir ve politikalar arasında ise teşvik reformu,
            ödüyorlar. Bu bedel, GSYH’larının  dörtte birine   sağlıksız gıdalara ek vergi getirilmesi,  gıda etiketleme
            karşılık gelecek seviyede. Bunun için tarım ve gıda
            sektöründe çalışan gelirlerinin, düşük gelirli ülkeler-  yönetmeliği gibi bu hedefe yönelik düzenlemeler yer
            de ortalama yüzde 57,  düşük-orta gelirli ülkelerde   alıyor. FAO’ya göre, yüksek kalorili “sağlıksız” yiyecek
            ise yüzde 27 artması gerektiği tahmin ediliyor.   ve içeceklere uygulanabilecek ek vergilerin, bu gıda-
                                                       ların rekabetçiliğini azalttığı ve böylece talebin daha
            Orta gelirli ülkelerin ödedikleri gizli bedellerin   besleyici gıdalara yönlendirilmesini sağlıyor. Bu alan-
            toplamı ise GSYİH’nın yüzde 12’sine, yüksek gelir   da yapılacak düzenlemelerin mutlaka gıda fiyatlarının
            grubundaki endüstrileşmiş ülkelerde de yüzde 8’ine   artması anlamına gelmediğini, hatta bazı durumlarda
            denk geliyor. Çalışma, küresel çapta ölçülen gizli   maliyetleri azaltıcı etki yapabildiğini şöyle örneklen-
            maliyetlerin yüzde 70’inden fazlasının, beslenmeyle   diriyor: Toprağın doğru kullanımına veya çiftçilere
            bağlantılı obeziteye ve iş gücü veriminde kayıplara   yönelik eğitime yatırım yapmak, hava kirliliğinin top-
            yol açan diğer hastalıklara yol açan, az besleyici, çok   luma etkisinden daha az maliyetli olabilir.
            yağ, şeker veya tuzla dolu ultra işlenmiş ürünler gibi
            sağlıksız beslenmeden kaynaklandığını, bu tür ka-  Politika yapıcılar, ödenen tüm bu bedeli doğru bir
            yıpların özellikle yüksek gelirli ülkelerde yüksek sevi-  şekilde tanımlayıp değerlendirerek; sağlığı, sosyal
            yelere ulaştığını işaret ediyor. Aynı zamanda toplam  eşitliği ve çevreyi korumayı teşvik eden, aynı zaman-
            gizli maliyetlerin beşte birinden fazlasını, sera gazı ve  da ülke için uzun vadeli ekonomik refahı tesis ede-
            nitrojen emisyonları, arazi kullanımı ve su kullanımı  bilecek tarım/gıda sistemlerine yönelik zorlu ancak
            gibi alanlardaki çevresel zararlar teşkil ediyor.  sürdürülebilir bir süreci başlatabilirler.
   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41   42