Page 60 - borsaaktuel-46-k

İŞ DÜNYASI & YÖNETİM

Ahilik ve Kapitalizm Bağlamında

Meslek ve Mesleki Eğitim

Maçka Endüstri Meslek lisesi’nin Elektronik Bö- ERDAL Eğer eğitim üretim için ise Kapitalist Dünya-
lümünü bitirdim. Ne yazık ki, 1976’da büyük DERİNDERE Sistemde üretimin yapısı, süreçleri ve değiş-
bir heyecanla ve sınavla girdiğim okulumdan mesi eğitimi belirliyor demektir.
1979 yılında sıkıntı ve endişe, hatta öfke ile Eğitim üzerine düşünüyor, analizler yapıyor
mezun oldum. Yaşadığım hayal kırıklığı ve ve çözümler arıyorsak bunu, etkin bir şekilde
öfkeye yol açan temel sebep, ayırımcılığa uğ- yapabilmek ve reel sonuçlara ulaşabilmek için
ramış olmamdı. Meslek lisesini tercih ederek, Kapitalist Dünya-Sistemi analizi bağlamında
bırakın tercih etmeyi, sınava girip yarışarak, yapmak zorundayız.
‘kafadan’ bir sürü şeyden vazgeçmiştim.
Kapitalizm Ahilikte somutlanan değerlerin
İkinci sınıfa başladığımda artık ikinci sınıf bir adım adım ve bazen birdenbire gevşetilmesi,
öğrenci idim. Bırakın zorlaştırmayı puanınız çözülmesi ve yıkılmasıyla başatlığını tesis etti.
kaç olursa olsun BÜ ve ODTÜ hariç (Bu da be- Çünkü bu değerler ve bu değerlere dayalı top-
nim için resmen benimle dalga geçilmesiydi) lumlar sürekli sonsuz sermaye birikimine yapı-
hiçbir üniversiteye alınmıyorduk. O zamanki sal olarak karşıdırlar. Hatta öyle bir an geldi ki
adıyla Yüksek Teknik Öğretmen Okulu’na (Şim- eğer kapitalizm metalaşma ve sürekli sermaye
di Teknik Eğitim Fakültelerine dönüştüler) baş- birikimine karşı olan her şeyi cezalandırıyorsa
ladığımda sıkıntılar bitmedi. 12 Eylül öncesi- İŞ DÜNYASI VE YÖNETİM günümüzde ahilik değerlerine yapılan gönder-
nin boğucu ortamının eşlik ettiği öfke bu defa me, vurgu ve övgülere de şüpheyle ve eleştirel
Mühendislik Fakülteleriyle aynı haklara sahip olmamaya yönelmişti.
yaklaşmalıyız. Kapitalizmin kendi karşıtlarını dahi meta süreçlerine
Bizden sonraki nesillerin de benzer sorunları yaşamaları siyasi bazı katarak içselleştirme kabiliyeti çok yüksektir.
mülahazaların haricinde yapısal bazı nedenlerin olduğunu ilham etti
bana. Kapitalist Dünya-Sistemi anlamadan, yaşadığımız dünyadaki Kapitalist Dünya-Sistem de eğitim iki gurup insanın sürekliliğini sağ-
hiçbir şeyi, yakın çevremizde olsun uzak çevremizde olsun, tam ola- lamak için yapılır. Üreticiler ve Kadrolar. Üniversite eğitimi modern
rak anlayamayız ve anlamlandıramayız. çağda kadrolar için dizayn edilmiştir. 1950 civarında günümüzdeki
formunu almıştır. Bir miktar ihtiyat (yedek) ile birlikte sistemin orta
Kapitalizmi sürekli sonsuz sermaye birikimi olarak tanımlayabiliriz. ve üst kademelerine yönetici (Kadro) yetiştirir. Sistemin üniversite
(ı. Wallerstein) eğitimini herkese açma gibi bir amacı yoktur. Amacı tam tersidir.
• Kapitalist Dünya-Sistem her şeyi ama her şeyi meta zincirine dâhil Kontenjanlar optimumu yakalamak için düzenlenir. Mesleki Eğitimin
etme eğilimindedir. de modern anlamda Üniversitenin hem içinde hem dışında yaklaşık
• Meta zincirine dâhil olan ve sermayenin sürekli birikimine katkıda 100 yıllık bir tarihi vardır. Ve bu tarih şüphesiz ki Mesleklerin Tarihi
bulunan herkesi ve her şeyi ödüllendirir, tersine olanları cezalandırır. ile iç içedir. Mesleklerin Tarihi de Kapitalist Üretimin tarihinden ay-
• Kapitalizm ırkçı ve cinsiyetçidir. ırkçılığı ve cinsiyetçiliği gelenek- rılamaz.
sel yollarla yapmaz, hem toplar hem de dağıtır, bunu aynı anda ya- Kapitalist üretimin temel dinamiği merkez ülkelerde (Gelişmiş Ül-
par. En tatlı tuzağı dilimizde ‘’Nazar etme ne olur, çalış seninde olur’’ keler) katma değeri yüksek yani kar oranı yüksek, ileri teknolojiye
deyişiyle karşılayabileceğimiz genel çabalamanın maskelediği kay- dayanan, emek oranının düşük olduğu ve dev şirketlerin bünyesin-
nakların eşitsiz dağılımıdır. Suni kıtlık oluşturmakta üstüne yoktur, de tekel veya yarı tekel konumunda gerçekleşen üretimin zamanla
bir yandan da dehşet verici bir savurganlığı yapısal hale getirmiştir. harcıalem hale gelerek kar oranları düştüğünden küçük şirketlere ve
• Yenilikçi, gelişmeci ve buluşçudur. Çünkü ancak bu yollarla kar yarı çevre (Gelişmekte Olan) ve çevre (Az Gelişmiş) ülkelere kaydı-
maksimize edilebilir ve düşen karlardan kaçınılabilir. rılmasıdır. Bu değişmedeki temel unsur daha ucuz emek gücü ara-
Kapitalistler ve Sosyalist ya da Komünistler eğitim konusunda aynı yışıdır. Bu değişim dönemleri aynı zamanda krizlere tekabül eder.
görüşü paylaşırlar ‘Eğitim üretim içindir’. 19. Yüzyılın sonlarında Meslekler ve mesleki eğitim üzerine düşünecek ve konuşacaksak
anarşist Emma Goldmann hitap ettiği kitleye şöyle seslenmişti. ‘İş her zaman bu temel dinamiği dikkate almak zorundayız. Meslekler
isteyin. İş vermezlerse ekmek isteyin. Ekmek vermezlerse gidin ek- canlı varlıklar gibidir, doğarlar, gelişirler, durağanlaşırlar, sönerler
meğinizi alın.’ Bence Ahilik iş veren, iş veremezse ekmek veren bir ve nihayet ortadan kalkarlar. Bu döngü Kapitalist Dünya-Sistemdeki
sistemdir. En azından bunu dert edindiğini görüyorum. değişmelerden kaynaklanır.

58