Page 35 - borsaaktüel-54k

KASIM-ARALIK 33

ekolleri arasındaki bu bitmek bilmeyen tartışma çerçeve- milyon ton ile 14. sırada yer alsa da, kişi başı salınımı
sinde, ABD Merkez Bankası (FED) yönetiminde yer alan 17,10 ton ile Çin’in 2 katı. Güney Kore 600 milyon to-
isimlerin açıklamalarında da kendini göstermekte. nun üzerinde salınım ve kişi başı 12 tona yakın salınım
Pek çok merkez bankası üst düzey yöneticisi açısından, ile 9. sırada.
para politikası temel faiz oranlarını arttırma ve parasal sı- Brezilya 470 milyon tona yakın salınım ile 12. sırada
kılaştırmayı devreye alma, küresel ve yerel bazda yükseli- yer alsa da kişi başı salınım sadece 2,25 ton. Türkiye ise,
şini sürdürmekte olan enflasyon trendine rağmen hala zor toplamda 370 milyon ton ile 16. sırada yer alsa da, kişi
ve önemli bir tartışma alanı. Çünkü, Kuzey Yarıküre’de başına 4,61 ton ile, yaşam tarzı ve tüketim alışkanlıkla-
aşılanma oranları hızla yükseliyor olsa da, küresel pande-
minin bundan sonraki aşamaları da, ülke ekonomilerinde rı ile kişi başına havaya çok daha düşük karbon salınımı
sektörlerin toparlanma süreçleri de hala belirsizliğini ko- yapan ülkeler ile aynı grupta. En yüksekten en düşüğe
ruyor. Bu nedenle, para ve maliye politikası alanındaki toplam karbon emisyonu salınımından sıralanmış 120
her ‘erken’ sıkılaştırma kararı, ülke ekonomileri açısından ülkenin yarısı kişi başı 5 tonun altında. Yunanistan kişi
ancak toparlanma eğilimi gösteren büyüme süreçlerini başına 6,5 tona yakın salınım ile bizim üstümüzde. G20
olumsuz yönde etkileyebilir. ülkeleri içerisinde en yüksekten en düşüğe kişi başına
Oysa, pandeminin sebep olduğu sosyo-ekonomik yaraları karbon salınımı, Türkiye, Meksika, Brezilya, Endonezya
kapayabilmek adına, ülke ekonomilerinin büyümeye, ya- ve Hindistan. Hindistan toplam emisyonda 2,5 milyarı
tırımları teşvik etmeye, yeni istihdam imkanları oluştur- aşan salınım ile 3. sırada; buna karşılık kişi başına salınım
maya ve başta vergi gelirleri olmak üzere, kamu gelirlerini 2 ton civarında. Buna karşılık, toplamda 5. sırada olan
sürdürülebilir kılarak, kamu kaynaklarının ekonomiye Japonya ve 6. sırada yer alan Almanya kişi başı 10 tona
yine sosyal yardım ve alt yapı yatırımları olarak dönme- yakın karbon salıyor.
sine ihtiyacı var. Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) Gerek geçtiğimiz hafta sonu gerçekleşen G20 Liderler Zir-
verileri, küresel pandeminin sebep olduğu iş açığının vesi, gerekse de Glasgow’da 31 Ekim-11Kasım arasında
2021’de 75 milyonu görmesi sonrasında, iş açığı 2022’de
23 milyona gerilese de, 2022 başında küresel işsizlik ora- gerçekleşmekte olan Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi’nde
nının 205 milyona ulaşacağını gösteriyor. Bu veri, küresel (COP26), aralarında Türkiye’nin yer aldığı ülkeler önde
pandemi başladığından bu yana, zaten var olan küresel gelen gelişmekte olan ülkeler üzerinde ‘iklim baskısı’ art-
işsizliğe 38 milyon kişinin daha eklendiği anlamına gel- tırılırken; yaşam ve tüketim tarzları nedeniyle gelişmekte
mekte. olan ülkelerin 3, 4 hatta 5 katı ve dünya ortalamasının
Bu nedenle, para ve maliye politikasında ‘sıkılaştırma’ en az 2 katı karbon salan gelişmiş ekonomiler ısınma ve
süreci, en erken 2022’nin 2. yarısından itibaren devreye ulaştırmadan, sahip oldukları arabalardan, evlere kadar,
girmesi gereken bir süreç olarak tartışılıyor. ILO, sürecin yaşam ve tüketim tarzlarıyla ilgili, evlerini, ofislerini,
etkin yönetimi adına, ‘sosyal gerçeklerle bağdaşır’ bir para toplu kullanım alanlarını iklimlendirme alışkanlıkları da-
politikası ve aktif bir maliye politikası desteğini hararet- hil, kişi başına tükettikleri enerjiyi azaltacak ve ‘sıfır-net
le savunmakta ve istihdamın ve iş hayatının korunması karbon’a ulaşacak ‘köklü değişiklikler’ yapmak zorunda-
adına işletmelere her türlü desteğin verilmesini talep et- lar. AB, en azından kişi başı 6,5 ton ile ABD, Kanada ve
mekte. Bu nedenle, iktisat politikası alanını asla, hele ki Avustralya ve Japonya’ya göre iyi durumda.
küresel pandeminin ortasında ‘sosyal’ sonuçlarını göz ardı Genel Sekreter Guterres, iklim değişikliğiyle mücadele-
ederek tartışmayalım.
nin başarısız olmasının insanoğlu için adeta ‘idam cezası’
anlamı geldiğinin altını çizerek, küresel sera gazı emis-
G20, GLASGOW VE ‘İKLİM BASKISI’NDA ADALETSİZLİK yonlarının yüzde 80’inden sorumlu olan G20 ülkeleri-
Başta Türkiye olmak üzere, önde gelen gelişmekte olan nin özel bir sorumluluk taşıdığını hatırlattı ve gelişmiş
ülkeler üzerinde ‘iklim meselesi’ adına ciddi baskı oluş- ülkelere iklim değişikliğiyle mücadelede başı çekmeleri
turan gelişmiş ülkelerin çoğunda, yaşam tarzından, kolay çağrısı yaptı. Guterres, ‘adil’ bir ortak mücadele anlayışı
kolay değişmeyen tüketim tarzlarından kaynaklanan kişi ve sürecinin oluşturulması adına, bilhassa gelişmiş ülke-
başına karbon emisyonu oranları hayli yüksek. Ürettikleri lerin gelişmekte olan ülkelere enerji dönüşümü, dekarbo-
petrol ve doğal gaz ile ülkenin iklim koşullarından kay- nizasyon ve iklim finansmanı projeleri için, gelişmekte
naklanan enerji ihtiyacı itibariyle, dünyada kişi başına en olan ülkelere her yıl kullandırmayı taahhüt ettikleri 100
yüksek karbon salınımına sebep olan ülkeler Körfez Ülke- milyar dolar iklim finansmanı taahhüdünü acilen yerine
leri. Katar 38 tonu geçen, Kuveyt 27 tona yaklaşan, Bir- getirmeleri gerektiğini de vurguladı.
leşik Arap Emirlikleri 25 tona yaklaşan kişi başına karbon
emisyonu salıyor. Umman 20 tona dayanmışken, Suudi BM Genel Sekreteri; 2030 yılına kadar gelişmekte olan
Arabistan da 16 tonu geçen karbon emisyonu salmakta. ülkelere en az 1 trilyon dolarlık özel bir iklim finans-
Bununla birlikte, toplam karbon salınımında 520 milyon manı fonu oluşturmanın kaçınılmaz olduğunu altını
ton ile Suudi Arabistan 11. sırada. 11,5 milyar ton top- çizerek tekrarladı. Bunca çağrıya rağmen, konu gelişmiş
lam yıllık salınım ile Çin ilk sırada yer alsa da, kişi başına ekonomilerce, ‘bir gün gelişmekte olan ülkelerde bizim
salınımı 8,1 ton. ABD ise 5,2 milyar tona yakın salınımla gibi yaşamaya kalkarlar ise’ tarzında bir yaklaşımla, ge-
toplam salınımda Çin’in yarısından az bir konumdayken, lişmekte olan ülkeleri karbon salınımında baskı altında
tersine kişi başına salınımda Çin’in neredeyse iki katı sa- tutup; kendi yaşam ve tüketim alışkanlıklarında hiç bir
lınım ile 15,5 ton seviyesinde. Kanada toplam salınım- değişiklik yapmamaya dayanır ise, dünya iklim değişikliği
da 680 milyon ton ile 7. sırada yer alsa da kişi başı 19 ile mücadelede sadece tarihi bir ‘adaletsizlik’e imza atmış
tona yakın salınım ile ABD’den bile kötü. Avustralya 420 olacak.