Page 59 - Sayı-51 Mayıs Haziran 2021

MAYIS-HAZİRAN 2021 5757
MAYIS-HAZİRAN 2021

SİLLE TAşı KoLAY YoNTuLuR, uZuN ÖMÜRLÜDÜR Mardin’in ise taş yapılar konusunda ayrı bir yeri
vardır. Şehir, dillere destan görünümüyle taş işçili-
Türkler Anadolu’ya geldiklerinde yerleşik düzene ğinin en güzel örneğidir. Bu yapılarda yöreye özgü
geçerken Bizans ve Romalıların taşı yapı malzemesi kalker taşı kullanılmıştır. Öyle ki ocaktan çıkarıldı-
olarak kullandıklarını görmüşlerdir. Bu dönemden ğında yumuşak olan bu taş cinsi havayla temas et-
itibaren de, özellikle Anadolu Selçukluları başta ol- tikçe sarımtırak renge dönüşür, sertleşir ve dayanıklı
mak üzere taş işçiliği ve mimarisinde, özellikle de bir malzeme haline gelir.
dini mimaride eşsiz güzellikte eserler ortaya koy-
muşlardır. Tarihi İpek Yolu üzerinde kervansaraylar, Kastamonu ve Batı Karadeniz bölgemizde de “Kay-
hanlar, hamamlar yapmışlardır. rak” adı verilen bir taş cinsi kullanılır. Bu taşın diğer
bir özelliği kiremit yerine çatı örtüsü olarak yapı-
Yurdumuzda taş binaların yapımında sıkça kulla- larda sıkça kullanılmasıdır. Kütle halinde çıkarılan
nılan bir malzeme olan “Sille” taşı Konya ilimizin kayrak taşı üst üste 3-4 cm. kalınlığında plakaların
Selçuklu ilçesine bağlı Sille yöresinden çıkarılan yapışmasından oluşmuş gibidir. Keski ile bu plakalar
volkanik ve andazit özellikleri taşıyan ve ismini yö- biri birinden ayrılır. Şekil verildiğinde döşemeye ha-
resinden alan pembemsi renkli bir taş cinsidir. Kon- zır plakalar gibidirler. Eski ahşap Karadeniz evlerinin
ya yöresinde eski binalarda, camilerde, hanlarda bu çatılarında kiremit görevini üstlenmiştir. Bugün hâlâ
taş cinsi çokça kullanılmıştır. Sille taşının işlenmesi çatılarında kayrak taşı bulunan eski ahşap köy evleri-
ve yapıya uygun hale getirilmesi kolaydır. Kolay ne rastlamak mümkündür. Kayrak taşı günümüzde
yontulur ve uzun ömürlü sağlam bir taştır. Sille taşı peyzaj mimarisinde tercih edilen bir taş cinsidir.
Konya’dan başka Nevşehir ve Eskişehir illerimizde
de çıkarılmaktadır. Sille taşı günümüzde de çıkarıl- bEToN İCAT oLDu, TAş uSTALığı boZuLDu
ması ve işlenmesi kolay bir taş olduğundan eski taş Taşın yapı malzemesi olarak kullanıldığı Güneydo-
yapıların yenileme işlerinde kullanılmaktadır. Ay- ğu ve Doğu Anadolu bölgemizde, briketin yaygın
rıca 2.000 C°’ye dayanıklı olduğundan yüksek ısılı olarak kullanımına başlanması, beton malzemenin
fırın yapımında tercih edilir. Dayanıklılığı, taşıyıcı kolay uygulanabilmesi ve daha ekonomik olması
gücünün oluşu ve Anadolu da bol miktarda bulun- yüzünden taş ustalığı kaybolmaya başladı.
ması taşın yapılarda kullanılmasını sağlamıştır.
Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep, Diyarbakır, Kars gibi
HER şEHRİN TAşı AYRı… illerde bugün hâlâ o güzel taş yapıların en güzel ör-
neklerini bulmak mümkün. Gaziantep ve Şanlıurfa’da
Her yörenin farklı dayanıklılık ve özellikte taşla- eski taş yapıların yenilenmesine günümüzde hız ve-
rı olur. Sözgelimi Bitlis’in Ahlat ilçesinde Nemrut rilmiş ve birçok han, hamam, çarşı ve konaklar resto-
Dağı eteklerinde ismini yöreden alan Ahlat taşı çı- re edilerek turizmin hizmetine sokulmuştur. Günü-
karılır. Yapı malzemesi olarak kullanılan Ahlat taşı- müzde sayıları çok azalmış olan taş ustaları, yapıların
nı işlemek zordur. Bu ocaklarda taş çıkartanlar, tam yenileme çalışmalarında, lüks konut veya işyerleri
anlamıyla “ekmeğini taştan çıkaran” ustalardır. yapımlarında ancak aranır olmaktadırlar.

YoNTuCuLARıN ARAç GEREçLERİ NELERDİR?

Taş yontucuları kullandıkları aletler gönye, levye
demiri (diğer adı muhul, büyük taşları yerinden
oynatmaya yarar), tarak, külünk, çekiç (taşın ka-
* bALYoZ
basını almak için), balyoz, keski, çivi (ucu sivri
çelik kalem) ve yapraktır. Yaprak el genişliğinde
ağızları keskin levha demir olup blok taşların
arasına çakılarak yerlerinden kopmalarını sağlar.

* TARAK Taraksa demirci ustaları tarafından taş yontucu-
ları için özel olarak yapılır ve aşındırıcı ağızları
çeliktendir. Külünk, saplı ve tarak gibi iki taraf-
lı olup ağız tarafı çeliktendir. Saplı olup her iki
yöne doğru uçları incelen bir alettir.
* KÜLÜNK