Page 39 - Sayı-55 Ocak - Şubat 2022

OCAK-ŞUBAT 37

önde gelen gelişmiş ekonomiler 1 trilyon dolarlık destek ‘KÜRESEL TEDARİK ZİNCİRİ’ 2024’E KADAR ZORLAYACAK
sözü vermiş olsa da, ağırlıklı olarak gelişmekte olan ülke-
lerin 4 trilyon dolarlık daha kaynak bulmaları gerekmek- Uluslararası kurumların raporları, ‘Kovid-19’ küresel vi-
te. Bu tablo içerisinde, bir diğer küresel ölçekte önemli rüs salgınının birincil ve ikincil etkilerine bağlı olarak,
tartışma konusu ise ‘nadir mineraller ve metaller’. Yeni ülkelerin zaman zaman almayı sürdürecekleri kısıtlama,
nesil elektrikli otomobillerden rüzgar santrallerine, enerji kapanma ve karantina tedbirlerinden ‘küresel tedarik
dönüşümü ve ‘net-sıfır karbon’ projeleri dünyada üretimi zinciri’nin etkilenmeye devam edeceğine işaret ediyor.
çok az sayıda ülkenin kontrolünde olan ‘nadir mineraller Öyle ki, Çin’in kuzeyinde yer alan Şensi (Xi’an) ken-
ve metaller’e bağlı. tinde pandemi nedeniyle 2022’nin daha ilk günlerinde
alınan kapanma kararı, Samsung Electronics ve Micron
Bu nedenle, 2022’de ‘nadir mineraller ve metaller’e yö- Technology gibi hafıza kartları ve çiplerine ihtiyacı olan
nelik tartışmanın da bir hayli ön planda olacağını göz- şirketleri zora sokmuş durumda. Görünen o ki, küresel
lemleyeceğiz. 3. önemli başlık ‘sıfır atık’ ve ‘yeni nesil pandeminin sebep olmayı sürdürdüğü konteyner ve yük-
plastik ve kimyasallar’ olacak. Küresel iklim değişikliği leme sıkıntısı zaten küresel tedarik zincirinde ciddi bir
ne kadar önemli bir konu ise, ‘küresel atık yönetimi’, tıkanmaya sebep olurken, yarıiletkenlerin fiyatlarındaki
‘toprağın ve temiz su kaynaklarının korunması’ konusu artış da şirketleri telaşlandırıyor.
da o kadar önemli bir konu. Dünya okyanuslarında hali
hazırda 1,6 milyon kilometre kare büyüklüğünde ‘yüzer Dünya Ticaret Örgütü’nün geçtiğimiz kasım ayında
plastik ada’ları söz konusu. Yeryüzü ve okyanus ekolo- yayınlanan son raporunda, ‘küresel tedarik zinciri’nde
jisi açısından büyük tehdit. Günlük hayatımızda kul- süregelen sorunlara bağlı olarak, ‘reshoring’ kelimesini
landığımız plastik ve kimyasalların doğal yaşama zarar önceliklendirdiğini belirtmiştim. ‘Reshoring’in anla-
vermemesi kritik önemde. Bu nedenle, 2022 ‘plastikler mı, ülkelerin hayli uzak coğrafyalardan, örneğin Çin ve
ve kimyasallar’a yönelik olarak, BM, OECD ve WTO Asya’dan hammadde, ara mamul ve/veya nihai mamul
çatısı altında önemli müzakerelerin yapılacağı, tarihi tedarik etmek yerine, ağırlıklı olarak ülke içerisinden ve/
kararların alınacağı, son derece önemli ve detaylı ulus- veya yakın coğrafyadan tedarik etmeye başlaması, ağırlık
lararası düzenlemelerin hayat bulacağı; ülkelerin plastik vermesi anlamına geliyordu. Bu nedenle, Türkiye, dünya
ve kimyasallara yönelik çok önemli ulusal düzenlemeler ekonomisinin en önemli ithalatçı coğrafyası olan Avrupa
yapmalarının şart olacağı bir yıl olacak. 4. önemli başlık Kıtası’nın ‘en gözde ve en güvenilir tedarikçi liman’ ül-
olan ‘kalkınmada yeni yaklaşımlar’ konusu ise pek çok kesi olarak, önümüzdeki dönemde rolünü tırmandıracak
farklı detayı içinde barındırıyor. gözüküyor. Sadece Avrupa için değil, Afrika, Orta Doğu,
Körfez, Kafkasya ve Orta Asya için de.
2022’DE KALKINMA İÇİN ‘YENİ YAKLAŞIMLAR’ Nitekim, küresel tedarik zincirindeki tıkanma ve sorun-
ların farkında olan şirketler, yoğun bir şekilde Türkiyeyi
Genel manada, 1930-1960 döneminde ‘kalkınma’ kav- üretim, dağıtım ve tedarik adına radarlarına almış du-
ramına yönelik tartışmalar, kapitalist sistem içerisinde rumdalar. Anadolu Ajansı’ndan Zeynep Çetinkaya’nın
daha çok 1. Dünya Savaşı’nın yaralarının sarılması ve ‘sa- derlediği bilgiler, sadece Avrupalı şirketlerin değil, Japon
nayileşme’ başlıkları etrafında şekillenmekteydi. ‘İnsani şirketlerinin de Türkiye’nin ‘vazgeçilmezliği’ni yeniden
kalkınma’, 1960 sonrasında ekonomi literatüründe ön- keşfettiklerini gösteriyor. Bilhassa, Afrika pazarında Ja-
celikli bir konu olma şansı yakaladı. 1750 ile 1960 arası pon ve Güney Koreli şirketler ile birlikte yapılacak çok
‘tarımdan sanayileşmeye geçiş’, 1. ve 2. Sanayi Devrimi iş var. Küresel pandeminin ilk şoku geçip, talep daral-
üzerinden yürüyen bir süreçti. 1960-1990 arası öne çı- ması yerini talep canlanmasına alınca; ancak konteyner
kan ‘insani kalkınma’ yaklaşımı ile birlikte, temel hak ve ve yükleme sıkıntısı had safhaya çıkınca, bilhassa Uzak
özgürlükler, çalışan hakları gibi önemli kavramlarla bir- Doğu-Avrupa hattında pandemi öncesinde 2 bin dolar
likte ‘sosyal ve toplumsal kalkınma’ anlayışı hız kazandı. seviyesinde olan navlun fiyatları, 10 kat artarak, 20 bin
1990’dan bu yana ise, ‘sürdürülebilir kalkınma amaç- dolara kadar yükselmiş durumda.
ları’ (SDG) doğrultusunda yeni bir süreç yaşanıyor. Türkiye’nin ‘Kovid-19’la mücadele için gerekli olan
2000’li yıllar, BM çatısı altında tanımlanmış olan 17 maskeleri, koruyucu giysileri ve dezenfektan ürünleri ül-
SKA (SDG) açısından önemli bir milat. Bununla bir- kelere ücretsiz göndermesi de, ‘insani diplomasi’ adına
likte, Afrika’dan Asya’ya, Latin Amerika’dan Avrasya’ya, Türkiye’ye önemli bir prestij kazandırdı. Bunun doğal
ülkelerin büyük bir kısmında bir ‘kalkınma motivas- sonucu olarak, gıda, ilaç, mobilya, elektronik ve lojistik-
yonsuzluğu’, ‘kalkınma iştahsızlığı’ gözleniyor. Çünkü, paketleme-dağıtım gibi sektör ve alanlarda faaliyet gös-
‘kalkınmanın finansmanı’ başlığı öncelikli olmak üzere, teren pek çok uluslararası şirket, coğrafi konumu, güçlü
bilhassa ‘insani kalkınma’daki tıkanmayı giderecek ‘yeni lojistik altyapısı ve nitelikli iş gücü gibi özellikleriyle öne
yaklaşımlar’ aranıyor. çıkan Türkiye’ye yeni yatırım planlarını hayata geçirmek-
2022, dünyanın pek çok ülkesi açısından ve ülkesi adına teler. İsveçli mobilya şirketi IKEA, Polonya hazır giyim
‘kalkınmada yeni yaklaşımlar’ın tartışılacağı; kalkınma firması LPP, Alman ilaç firması Boehringer Ingelheim,
için yeni finansman modellerinin nasıl geliştirileceğinin, Belçika paketleme şirketi DW Reusables’in yanı sıra, Ja-
ülkeler için kalkınma motivasyonunu yeniden canlandı- pon elektronik şirketi Kaga da Türkiye’ye yatırımını ar-
racak hususların ne olabileceğinin ele alınacağı; devletin tıracağını duyurdu. Dünyaca ünlü giyim markası Alman
yeniden yapılandırılmasının, özgüvene sahip bir reel Hugo Boss ve İtalyan Benetton Group da Türkiye’de
sektör ve KOBİ ağının oluşturulmasının, kalkınmayı yatırım yapacağını daha önce açıklamıştı. 2022-2024
hızlandıracak sivil toplum örgütleri ve ağının nasıl güç- dönemi, ‘reshoring’ ile, Türkiye’nin doğrudan yatırımlar
lendirilebileceğinin detaylı bir şekilde konuşulacağı bir adına ‘cazibe merkezi’ olma özelliğinin katlanacağı bir
yıl olacak dönem olacak.