Page 39 - borsaaktuel-61-k

OCAK-ŞUBAT 37

Sir Keynes ne yapsın? 1883’de doğup, 1946’da vefat etmiş sonunda, 10 puan gerileyerek, son 70 yılın en yüksek geri-
ve iktisat literatürüne tartışmamız bir damga vurmuş bir leme oranını yaşasa da, küresel GSYH’ya oranı yüzde 247
iktisatçı olarak, onun yaşadığı dönemde, merkez bankaları düzeyinde olan küresel borç toplamı 235 trilyon dolar ile,
ancak altın rezervine dayalı parasal genişleme yapabiliyor- 2021 sonunda yeni bir mutlak değer rekoru kırmıştı. Bu
lardı. Keynes, ABD’nin tüm dünyayı davet ettiği Bretton nedenle, geride bıraktığımız 2022 yılında küresel borç sar-
Woods Modeli’nin ancak bir iki senesini görebildi. Bu malının yüzdesel oran olarak, 2020 yılındaki yüzde 257 se-
nedenle, ABD, Birleşik Krallık ve bugün Euro Bölgesi’nin viyelerine yeniden çıkıp çıkmadığı, mutlak değer olarak ise
‘rezerv para’ imkânını kullanarak, altın rezervine dayalı para 250 trilyon doları bulup bulmadığı merak konusu. Ancak,
arzı modelini yıkarak, gerçekleştirdikleri limitsiz kamu har- dünyanın önde gelen ekonomilerini, bilhassa G20 ülkele-
camalarını finanse etmek için çıkardıkları devlet tahvilleri- rini endişelendirdiği de bir gerçek. Pazartesi günkü yazı-
nin bütünüyle finansmanına dayalı bir ‘karşılıksız para ba- mızda belirttiğimiz üzere, küresel borç sarmalına yönelik
sımı’ modeline dayalı bir anlayışı dikte ettiklerini görseydi, olarak ‘Küresel Güney’in de tepkileri söz konusu.
ekonomiye ‘kamu müdahalesinin kaçınılmazlığı’na dayalı Tepkinin bir boyutu, malum, tüm 2000’li yıllar boyunca
anlayışını mutlaka ‘mali disiplin’ ile taçlandırırdı. çeşitli küresel platform ve düşünce kuruluşları tarafından
Türkiye bugün, AB’nin Maastricht Kriterleri içerisinde vaz- ‘pazarlanmış’, ‘ticari ürün’e dönüştürülmüş ‘küreselleşme
geçilmez bir yeri olan ve ‘mali disiplin’i temsil eden bütçe 2.0’ anlayışının bizzat bugün karşı karşıya olunan küresel
açığının GSYH’ya oranı ve kamu borç stokunun GSYH’ya borç sarmalının en kritik gerekçelerinden birisi olduğuna
oranında sadece AB’ye üye ve aday ülkeler arasında değil, dair tepki. Tepkinin diğer boyutu ise, daha önce 2008
OECD ve G20 ülkeleri arasında da ‘alkışlanacak’ bir istisnai küresel finans krizini önceden görebilmek ve küresel eko-
başarıya imza atmakta. Çünkü, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın nomiyi uyarmak konusunda büyük bir aciziyet ve eksiklik
liderliğinde, son 21 yıldır, AK Parti iktidarlarının Türkiye göstermiş olan IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşların,
Ekonomisi için en vazgeçilmez gördükleri makro ihtiyati dağdan aşağı yuvarlanan kartopunun çığa dönüşmesi gibi,
tedbirin (macro prudential) ‘mali disiplin’ olduğunu ve bu küresel borç sarmalı sorununa da halen gereken tepkiyi
konudaki kararlılık ve başarının Türkiye Ekonomisi’ni gerek göstermemeleri; çözüm için somut ve kucaklayıcı görüş ve
küresel pandemi, gerekse de Rusya- Ukrayna Savaşı’nda na- yaklaşımlar ortaya koymamaları. Basel merkezli BIS ve IIF
sıl koruduğunu; Türkiye’nin bu sayede sürdürülebilir pozitif gibi uluslararası kurumların ve kuruluşların küresel borç
büyümeyi ciddi bir mali disiplin başarısı ile yürütebildiğini sarmalına yönelik tespitleri ise, tablonun ürkütücülüğünü
birlikte gözlemledik. Bu nedenle, ekonomi yönetimlerinin büyük ölçüde ortaya koyuyor.
para ve maliye politikası setini oluşturur ve yürütürken, en Önümüzdeki dönem, küresel borç sarmalarının yöneti-
kritik önceliği ‘mali disiplin’e vermeleri ve Türkiye’nin per- minde, bilhassa G7 ülkeleri ve G20 ülkeleri içinde önemli
formansı pozitif olarak uluslararası raporlara da yansıyor. borç yükü taşıyan ülkeler için, iktisadi büyüme, küresel
Mali disipline dayalı ve kapsayıcı söz konusu model, bu- enflasyonla mücadele adına sıkılaştırılan para politikası
gün Türkiye’ye kamu aracılığı ile, emeklilikte yaşa takı- tedbirlerinin borç maliyetine etkisi ve iki ‘siyah kuğu’ olan
lanlar (EYT) için kritik önemde bir düzenlemeyi Meclis’e ‘Kovid-19’ ve ‘Rusya- Ukrayna Savaşı’ nedeniyle önemli
sev etme, kamunun farklı alanlarında çalışan kesimler için gelir ve bütçe sorunu yaşayan ülke ve şirketlerin gelir dalga-
kadro ve özlük hakları konusunda önemli düzenleme yapa- lanmalarının kritik başlıklar olacağına işaret ediyor. Küre-
bilme imkanı vermekte. Türkiye’nin mali disipline dayalı sel borç sarmalının bir numaralı sorumlusu konumundaki
Keynesyen modeli, hükümete o kadar önemli hareket alanı ağır borç taşıyan G7 ve G20 ülkeleri ile, ciddi sorunlar-
vermekte ki, küresel virüs salgını döneminde reel sektörü la boğuşan az gelişmiş ülkelerin yaşanan küresel sorunlar
desteklemek amacıyla hayata geçirilmiş desteklerin büyük nedeniyle büyüme momentumunu yeterince yakalayama-
bir bölümü bugün hala sürdürülebilmekte. Cumhurbaşka- maları, sürdürülebilir büyümeye yönelik sorunlar, küresel
nı Erdoğan’ın liderliğinde, 2020-2022 dönemini, Türkiye borç sarmalının taşınması adına riskleri artıracak. Üstüne,
‘Mali Disiplin’e dayalı bir ‘Keynesyen Model’le yönetme- para politikası faiz oranlarının yüksek seyretmesinden kay-
seydi; son 3 yılı on binlerce işletmenin, şirketin iflas etti- naklanan finansman maliyeti artışları ve firmaların gelirle-
ği, işsizliğin en az 1,5 milyon daha arttığı; pozitif büyüme riyle kamunun bütçe gelirlerindeki dalgalanmalar önemli
trendini kaybetmiş bir Türkiye ile karşı karşıya kalacaktık. bir risk oluşturmayı sürdürecek.
Küresel ticaret ve tedarik zincirindeki rolümüz aralıksız Bu noktada, ‘Enflasyonu Azaltma Düzenlemesi’ (IRA) ola-
artarken, ‘Keynesyen Modeli’ uygulamasaydık, tersine rak bilinen adım, ABD açısından bir ‘korumacılık’ düzen-
önemli kayıplar yaşadığımız; ekonominin çarkları durma lemesi olarak Avrupa Birliği cephesinden daha fazla tepki
noktasına geldiğinden, kaybedilen vergi gelirinin bütçe görürken, Başkan Biden’in 1 trilyon dolarlık büyük altyapı
açığını büyütmesi nedeniyle, ‘mali disiplin’ başarımızın yatırımları hamlesi de, son IRA düzenlemesi de federal hü-
yerle yeksan olduğu bir tablo önümüzde olacaktı. Bu ne- kümetin ciddi kamu yatırım harcamaları yapmasını ve kamu
denle, ‘vahşi kapitalizm’in savunucusu demode ‘neoliberal desteklerini vermesini gerektiriyor. Bu da, 1.4 trilyon dolar
ortodoks’ görüşün aksine, ‘Mali Disiplin’e dayalı Keynes- düzeyindeki 2022 yılı federal bütçe açığının finansmanı
yen Model ile, Türkiye ‘insanı’, ‘girişimciliği’, ‘üretimi’, örneğinde olduğu gibi, ABD’nin rekor düzeyde kamu kay-
‘katma değeri’, ‘yatırımı’ ve ‘ihracatı’ önceliklendiren bir nağını borçlanarak bulmayı sürdürmesi anlamına gelecek.
model ile, ‘Türkiye Yüzyılı’ adına, emin adımlarla yola de- Tam da bu noktada, ABD’nin federal borçlanma tavanının
vam ediyor. ‘Türkiye Yüzyılı’nda milli teknoloji hamlesi bir kez daha Kongre’nin onayladığı düzey olan 31.4 trilyon
derinleştikçe de, küresel büyüme ve ticaretteki payımızı düzeyine gelmiş olması ve Maliye Bakanı Janet Yellen’ın,
önce yüzde 1,5’e, ardından da yüzde 3’e taşıyacağız. borç limitinin artırılmaması halinde, ABD’nin temerrüde
düşmesinin küresel bir mali krize yol açabileceği; dolarının
KÜRESEL BORÇ SARMALI VE ABD’NİN TEMERRÜDÜ rezerv para birimi rolünün zarar görebileceği yönündeki söz-
leri, G20 ülkelerinin küresel borç sarmalına kayıtsız kalabile-
Her ne kadar küresel GSYH’ya oranı itibariyle, 2021 yılı cekleri alanları kalmadığını bir kez daha teyit etmekte.