Page 36 - borsaaktuel-72-web

36
36 İŞ HUKUKU

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KAPSAMINDA

İŞ KAZALARININ TESPİTİ

GİRİŞ gerektiği, iş güvenliğinin kapsamına girer. İş güvenliği kavramı,
zaman zaman iş sağlığını da kapsayacak şekilde, iş sağlığı ve iş
İş sağlığı ve güvenliği, çalışanların fiziksel ve psikolojik sağlıkla- güvenliği terimlerinin yerini alacak biçimde kullanılabilmekte-
rını koruma ve iş yerinde meydana gelebilecek kazaları önleme dir. Ancak iş güvenliği, daha çok teknik güvenlik perspektifin-
amacı taşıyan son derece kritik bir meseledir. Bu bağlamda, iş den yaklaşılması gereken bir konu olarak değerlendirilmelidir.
kazalarının tespit edilmesi süreci de son derece önem arz etmek-
tedir. İş kazalarının doğru bir şekilde belirlenmesi, risk faktörle- İş sağlığı, sağlıklı bir yaşam için gerekli olan sağlık kurallarını
rinin tanımlanması ve bu kazaların tekrarının önlenmesi açısın- içerirken, iş güvenliği daha çok işçinin yaşamını ve vücut bü-
dan hayati bir role sahiptir. Bu makalede, iş sağlığı ve güvenliği tünlüğünü tehdit eden risklerin ortadan kaldırılmasına odak-
çerçevesinde iş kazalarının tespitine dair gerçekleştirilen işlem- lanır. Her ne kadar iş sağlığı ile iş güvenliği kavramları birbir-
leriyle örtüşse de, bu iki alanın birbirinden ayrılması zordur ve
AV. DOÇ. DR. ler incelenecek ve bu sürecin etkinliği üzerinde durulacaktır. genellikle bir bütün olarak ele alınmalıdır.
ALİ EKİN İş sağlığı ve güvenliği alanında yürürlükte olan yasalar ve düzenle-
melere ne kadar riayet edilirse, iş kazalarının o denli azalacağı gerçe-
ği geniş bir kabul görmektedir. Ayrıca, ilgili departmanlar tarafın- C. İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı
dan iş sağlığı ve güvenliği sisteminin sürekli olarak gözetim altında
tutulması elzemdir. Aksi takdirde, iş kazalarının meydana gelmesi 1. Dar Anlamda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı
kaçınılmaz hale gelmektedir. Bu çalışmada, iş sağlığı ve güvenliği Dar anlamda iş sağlığı ve güvenliği, işin yürütülmesi sırasında
kavramının yanı sıra iş kazalarının tanımı ve tespitine dair gerekli ortaya çıkabilecek tehlikelere karşı işçinin yaşamı ve sağlığının
bilgilerin verilmesiyle sürecin bütünlüğüne vurgu yapılacaktır. korunmasını, çalışma süreleri ve yöntemlerinin düzenlenmesini
kapsamaktadır. Bu tanım, iş sağlığı ve güvenliğinin içeriğinin
I. İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı oldukça geniş olduğunu göstermektedir. İş kazaları ve meslek
A. İş Sağlığı Kavramı hastalıklarına karşı alınacak önlemlerin yanı sıra, işçinin psiko-
lojik sağlığının, kişilik haklarının ve sosyal çevresinin korun-
İş sağlığı kavramı, işçilerin sağlıklarının korunmasına yönelik tüm masına yönelik hükümler de bu kapsam içinde yer almaktadır.
çabaları kapsayan geniş bir terimdir. Bu, çalışan bireylerin çalışma İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeleri genellikle
koşulları ve kullanılan ekipmanlar nedeniyle karşılaşabilecekleri işçiyi iş yerindeki olası kazalara ve meslek hastalıklarına karşı koru-
tehlikelerden arındırılmış veya bu risklerin en aza indirildiği bir maya yönelik teknik hükümlerle şekillendirmektedir. Bu nedenle,
iş ortamında huzur içinde yaşamaları anlamına gelir. Ancak işçi dar anlamda iş sağlığı ve güvenliği, işçinin sağlık ve emniyetinin
sağlığı sadece fiziksel sağlığın korunması ile sınırlı değildir; aynı işyeri sınırları içerisindeki tehlikeler karşısında korunmasını ifade
zamanda işçinin ruh sağlığının da korunması büyük bir öneme eder. Ancak zamanla, bu korumanın yetersiz olduğu anlaşılmıştır.
sahiptir. İş sağlığı, işçinin bedensel ve ruhsal olarak tam bir iyilik
hali içinde olmasını ifade eder. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) da İş sağlığı ve güvenliği kavramında yaşanan iki önemli gelişme,
sağlığı tanımlarken bu unsurlara dikkat çekmektedir. bu alanın kapsamını genişletmiş ve daha bütünsel bir yaklaşım
sağlamıştır. İlk olarak, kavramın başlangıçta yalnızca işçileri
Çalışanların hem fiziksel hem de zihinsel açıdan iyi olma du- korumaya yönelik olması, zamanla tüm çalışanları kapsar hale
rumlarının sağlanması, iş sağlığı ile ilgili temel konular ara- gelmesiyle önemli bir değişim yaşanmıştır. İkincisi, iş sağlığı ve
sındadır. Meslek hastalıkları, genellikle çalışma koşullarından güvenliğinin yalnızca işyeri ile sınırlı kalmaması gerektiği an-
ve kullanılan araç gereçlerden kaynaklanmaktadır. İş sağlığı layışının ortaya çıkmasıdır. Bu bağlamda, işçinin yaşadığı çev-
ve güvenliği açısından, iş sağlığının mevcut ve potansiyel risk renin korunması, sağlıklı bir konutta yaşama hakkı, beslenme
faktörlerine karşı işçinin sağlığının korunmasıyla sınırlı bir an- ve ulaşım güvenliği gibi konular da iş sağlığı ve güvenliğinin
lamı vardır. Ayrıca, iş hijyeni kavramı da iş sağlığı çerçevesinde kapsamına dahil edilmiştir.
önemli bir yer tutmaktadır; bu kavram, işçinin iş yerinde bil-
Her ne kadar mesi gereken hijyen ve temizlik kurallarını ifade eder. Özellik- Aynı zamanda, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin ekonomik
iş sağlığı ile le bulaşıcı hastalıklara karşı işçilerin korunması bu bağlamda bir maliyet taşıdığı gerçeği ortaya çıkmaktadır. Alınmayan ön-
lemler sonucunda işçinin uğradığı zararların karşılanmasının da
kritik bir öneme sahiptir. İşçiyi yaptığı işle bağlantılı sağlık so-
iş güvenliği runlarına ya da meslek hastalıklarına karşı korumak amacıyla ekonomik bir külfet getirdiği açıktır. Bu durum, iş sağlığı ve
güvenliğini yalnızca bir teknik mesele olarak değil, aynı zaman-
alınan tüm önlemler, iş sağlığının kapsamına girmektedir.
kavramları da hukuk, ekonomi ve maliye gibi sosyal bilimler açısından da
birbirleriyle B. İş Güvenliği Kavramı ele almayı gerektirir.
Ancak, Türk iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının, işçinin ruhsal
örtüşse de, İş güvenliği, esasen işçinin teknik risklere karşı korunmasını sağlığını ve sosyal çevresini koruyucu önlemleri içermemesi, Av-
bu iki alanın ifade eden bir kavramdır. Bu kapsamda, teknik önlemler ve rupa Birliği mevzuatına göre daha dar bir kapsamda kalmasına
bilgilerin kullanımıyla ortaya çıkan risklerin belirlenmesi ve
neden olmaktadır. Bu durum, iş sağlığı ve güvenliği alanındaki
birbirinden bu risklere karşı alınabilecek koruma önlemleri, iş güvenliğinin yasal düzenlemelerin geliştirilmesi ve genişletilmesi gerektiğini
temel konularını oluşturur. İşçi, çalışma sırasında karşılaştığı iş-
ortaya koymaktadır. Böylece, iş sağlığı ve güvenliği alanında
ayrılması zordur letme tehlikeleri nedeniyle meydana gelen iş kazaları ve meslek daha kapsamlı ve etkili önlemlerin alınması mümkün olacaktır.
ve genellikle bir hastalıklarından korunmak amacıyla gerekli hukuki tedbirlerin
alınması, iş güvenliğinin hukuksal boyutunu ifade etmektedir.
bütün olarak ele İş yerinde kullanılan tüm araç ve ekipmanların varlığı ve kulla- 2. Geniş Anlamda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı
alınmalıdır. nımıyla ilişkili bazı riskler mevcuttur. Bu risklerin tespit edilme- Geniş anlamda iş sağlığı ve güvenliği kavramı, yalnızca işyerin-
de alınan sağlık ve güvenlik tedbirlerinin yetersizliğini kabul
si ve bunlara karşı hangi teknik koruma tedbirlerinin alınması