Page 56 - borsaaktuel-75-k

56
56 TARİHÇE-İ ZİRAAT DOÇ. DR. ŞEFİK MEMİŞ

İSTANBUL SEBZELERİ TÜRK ZİRAAT

DONDAN NASIL TARİHİNİN ÖNCÜ GAZETESİ

KURTULUR? HADİKA’DAN ÜÇ YAPRAK

Sayfalarında genişçe ziraat ve hayvancılık ile ilgi-
li haber ve yazılara yer veren ilk Osmanlı gazetesi,
1870 yılında yayınlanmaya başlayan Hadika oldu.
Hadika daha ilk sayfalarından itibaren Osmanlıların
neden ziraata önem vermesi gerektiğinin altı kalınca
çiziyor, sadece ziraat ile uğraşan halkı değil hükümet
yetkililerini de yapılması gerekenler noktasında yön-
lendiriyordu.
Hadika ve diğer ziraat gazeteleri, Türkiye’nin yeni
bir tarım “usulüne” ihtiyaç duyduğunu aktarırken,
hem devlette görev almış bürokratlardan hem de
yurtdışında bulunup Avrupa’nın birikimini dikkat-
le gözlemlemiş kişilerden istifade ediyorlardı. Hadi-
ka gazetesinin beslendiği yazarlardan biri de “erba-
b-ı fenn-i ziraat”tan Rıza Efendi’ydi. Rıza Efendi,
ziraî gelişmeleri yakından izleyip tavsiyelerde bulu- donduğunu ortaya koyuyordu. Ona göre dondan
nuyordu. Onun 1871’de Hadika’da yayınlanan bir kurtulmak çok basitti. Bu arada Kasım günleri de-
“uyarı ve bilgilendirme” yazısı ise 150 yılı aşan bir nilince Kasım ayının kastedilmediğini, “8 Kasım’da
süre sonra bize o günün İstanbul’undaki tarımsal başlayıp 5 Mayıs’ta sona eren 179 güne kasım günle-
faaliyetleri anlama bakımından yol gösterici nite- ri” denildiğini belirtelim.
likteydi.
DONU ETKİSİZ KILAN EKİM YÖNTEMİ
ÇİFTÇİLERİ DONDAN KORUYACAK İKİ ÖNERİ Yazısında “Kasım esnasında ziraat olunan bakla ve

Rıza Efendi’yi diğer tarım yazarlarından farklı kılan, bezelye geçen ve bu sene de olduğu gibi Kanunu-
teorik zirai bilgilere bağlı kalmak yerine Türk çiftçi- sani’ye [Ocak ayına] kadar topraktan çıkıp uzayıp
sinin mevcut durumunu yansıtmasıydı. Bu nedenle Dersaadetçe şiddet-i şita [kışın şiddeti] Kanunusa-
yazıları, özellikle de İstanbul çiftçileriyle ilgili önemli ni’de ahkamını icra eylediği sırada bazı köy mahalle-
bilgiler içeriyordu. Hadika yayın hayatına başlayınca rinden maada yerlerde bütün bakla ve bezelye ziraatı
gazetede tarım yazıları kaleme almaya başlayan Rıza donup mahv oldu” bilgisini aktaran Rıza Efendi’ye
Efendi, 1871 yılı itibariyle “deneyimli” bir yazardı; göre bakla ve bezelye topraktan erken çıkınca kış so-
Rıza Efendi’ye çünkü “ziraatın Dersaadetçe [İstanbul halkınca] ge- ğuğu sebebiyle donuyordu.
göre Kasım ayı reklerini bir müddetten beri yazma ve tecrübe ile Sebep basitti: Erken ekenlerin ürünleri erken baş
esnasında ekilen iştigal” ediyordu. gösterdiğinden kış soğuğunda donuyordu. Rıza
bakla ve bezelye Bu yazılarından İstanbul’da iklimle uyumlu olmayan Efendi kendi tarlasında dondan kurtulmak için

Ocak ayında ekim zamanı ve ürün cinsi tespit etti ki, “Bunun biri daha geç ekim yapıyor, böylece bakla ve bezelye don
topraktan çıkıyor Kasım esnasında bakla ve bezelye ziraatı ve diğeri eli- zamanlarını toprağın altında geçiriyordu. Komşusu
ve kış soğuğunu mizde bulunan bir cins lahana ziraatına devamdır.” olan çiftçiler de ondan bu yöntemi öğrenip uygu-
Rıza Efendi’nin bu iki tespiti de İstanbul çiftçileri ladılar. Ancak haberleşmenin günümüzdeki kadar
yiyerek tarafından ekilen bakla ve bezelye ile lahananın Ka- yaygın olmadığı o yıllarda Rıza Efendi, bulduğu
donuyordu. sım günlerinde yaşanan kış soğuğundan etkilenip çözümü tüm İstanbullu çiftçilere duyurmak için