Page 26 - Sayı-51 Mayıs Haziran 2021

24 EKONOMİYE BAKIŞ

GÖZLER KÜRESEL EMTİA FİYATLARıNDA

Dünyanın önde gelen ekonomileri, hane halkından gelen talepleri ve

yeni siparişleri karşılamakta zorlanmaktalar. Havacılık, turizm ve inşaat
sektörleri başta olmak üzere, bazı sektörlerde küresel pandeminin
baskısı sürüyor. Merkez bankaları ekonomilerindeki toparlanma
sürecinde tedbirlerini sıkılaştırmada ‘aceleci’ davranmıyorlar.

PRoF. DR. ‘Kovid-19’la mücadele tüm hızıyla sürerken, dünya ekonomisin- GıDA GÜVENLİğİ ‘GENçLER’İN ELİNDE
KEREM ALKİN deki toparlanma ve Çin gibi yüksek miktarda hammadde ve ara Dünya, uzunca bir süredir, tüm kıtalarda konvansiyonel tarım
mamul kullanan ekonomilerdeki üretim verileri, küresel enflasyon
verilerine yönelik endişeleri de tetiklemekte. Türkiye’de tarımsal üretim metotları, aşırı su kullanımı gibi tarıma elverişli toprakları
girdi fiyatlarındaki yıllıklandırılmış artış şubat sonu itibariyle yüz- tehdit eden ve, hem sayısı, hem de alım gücü artan dünya nüfu-
de 19,60 düzeyindeyken, tarım ÜFE’si yıllıklandırılmış artış oranı sunun ihtiyaçlarını, taleplerini karşılamak adına, küresel gıda sis-
da mart ayı sonu itibariyle yüzde 22,06’ya dayanmış durumda. temlerindeki tam kapasiteye aşırı yüklenilmesi nedeniyle, karbon
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) tüm dün- salınımından, toprakların kalitesinin bozulmasından ve küresel
yaca dikkatle takip edilen FAO Küresel Gıda Fiyatları Endeksi biyoçeşitlilik kaybından kaynaklanan tehditleri konuşuyor. Bir-
ise, yıllıklandırılmış bazda mart ayı sonunda yüzde 28,4’e ulaşmış leşmiş Milletler (BM) Nüfus ve Kalkınma Komisyonu’nun geçen
durumda. FAO Endeksi’nin geldiği seviye 2014 yılı mayıs ayından haftaki son toplantısında da, 2050 itibarıyla dünya nüfusunun 9.7
bu yana ki en yüksek seviye. milyara ulaşmasından hareketle, 10 milyara yaklaşan tüketicilerin
gıda ihtiyaçlarını karşılamak için, gıda sistemlerinde köklü bir de-
Şu ana kadar elde edilmiş nisan ayı küresel gıda ve tarım fiyatla- ğişimin vakti geldiği vurgulandı.
rında ise, şeker fiyatlarındaki artış birinci sırada gözlenirken, şekeri
sırasıyla bitki yağları, et ürünleri, süt ürünleri ve tahıl takip ediyor. ‘Kovid-19’un sebep olduğu tüm belirsizliklere rağmen, uluslararası
2020 yılının mart ayına göre, yıllıklandırılmış bazda tahıl fiyatla- kuruluşların tümü, küresel pandemi sonrası dönemin geleneksel
rı yüzde 26, süt ürünleri yüzde 24,1, şeker fiyatları ise yüzde 60 enerji üretim modelleri ve tüketim eğilimleriyle, tarım ve gıda üreti-
artmış durumda. Küresel pandemiye rağmen, ülkelerin ve dünya minin ve talebinin de gelenekselleşmiş yöntemlerle karşılanmasının
“Başta ABD vatandaşlarının normalleşmeye dönüş çabaları, tarım ve gıda fiyat- mümkün olmadığının farkındalar. ‘Transformasyonu gerçekleştir-
mez isek, dünyayı kendi ellerimizle öldüreceğiz’ artık net bir mesaj
larından başlayarak, küresel ölçekte tüm emtia fiyatlarını etkilemiş
Merkez Bankası durumda. Çin’in normalleşme çabalarına bağlı olarak, tüketimin olarak dillendirilmekte. Çünkü, gelenekselleşmiş tarım ve gıda üre-
toparlanma sürecine girmesi, bir tarafta tarım ve gıda fiyatlarını
timi, ihtiyaç duyduğu toprak, tohum, gübre ve su miktarıyla, tüm
(FED) olmak yükseltirken, diğer tarafta kuru yük taşımacılığına dair maliyetleri ekosistemi, eldeki sınırlı doğal kaynakları artık baskılar hale gelmiş
üzere, önde de arttırmakta. Konteyner maliyetlerindeki tarihi sıçramayı zaten durumda. Bu nedenle, ‘doğayla uyumlu’ yeni üretim sistemlerinin
yanı sıra; bilhassa tarımsal üretimde otomasyon sistemlerinin etkin-
3-4 aydır konuşuyoruz.
gelen merkez Yük taşımacılığında, gemi maliyetlerinde yeri geldiğinde 7ile 8 kat, liğinin arttırılması ve üretimden tüketime, ‘büyük veri’ kullanımı-
nın desteklenmesi, daha da önemlisi geliştirilmesi gerekiyor.
bankaları, konteyner maliyetlerinde ise 3 ile 5 kat fiyat artışları gözleniyor. Ancak, tüm bu kritik önemdeki konuların ötesinde bir husus var.
Zaten artan metal emtia fiyatları ve gıda fiyatları ve artan çip fi-
küresel üretim yatlarıyla birlikte, üstüne binen navlun ve lojistik maliyetleri, kü- Tarım ve gıda üretimindeki bu kaçınılmaz dönüşümü, yeni sistem-
resel enflasyona yönelik endişeleri tetiklemiş durumda. Başta ABD
lerin adaptasyonunu kiminle yapacağız? Cevap net; gençlerin yeni-
ve dağıtımdan Merkez Bankası (FED) olmak üzere, önde gelen merkez bankaları, den tarım ve gıda üretimine çekilmesi, kazandırılması gerekiyor. Bu
kaynaklanan küresel üretim ve dağıtımdan kaynaklanan sorunlara bağlı olarak nedenle, tüm dünyada tarım ve gıda üretiminde çalışan istihdamın
hem fiziki koşullarının, hem de özlük haklarının iyileştirilmesi gerek-
yavaş seyreden ‘aşılama’ süreci nedeniyle, genişletici para ve maliye
sorunlara politikası tedbirlerini geri çekmede aceleci davranmaya istekli de- mekte. Başta BM, tüm uluslararası kuruluşlar, küresel ölçüde gıda
ğiller. Bununla birlikte, göz ucuyla da, küresel emtia fiyatlarında
güvenliğinin sağlanabilmesinin büyük ölçüde kırsal kesimdeki genç-
bağlı olarak ve özellikle üretici fiyatları endeksindeki artışlar da dikkatle takip lerin ekonomiye kazandırılmasıyla ancak mümkün olabileceğini; bu
yavaş seyreden ediliyor. Bilhassa, aşılama başarılı oldukça, dünya ekonomisindeki nedenle, söz konusu gençlere yeni üretim sistemleri ve teknolojilerine
toparlanmanın da hızlanması, küresel emtia fiyatlarındaki tetikle-
yönelik eğitim verilmesinin yanı sıra, tarım ve gıda sektöründe is-
‘aşılama’ süreci me etkisini derinleştirecek. tihdam piyasasına erişimlerinin artırılması gerektiğini belirtmekteler.
nedeniyle, Dünyanın bir çok önde gelen ekonomisinde, yerel talepteki artışı Aynı toplantıya katılan Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli ise,
2050’de 10 milyar olması beklenen dünya nüfusunun gıda ihtiyacını
ve küresel ticaretteki toparlanmayı yeterince öngörememiş olan
genişletici şirketler, firmalar hane halkından gelen talepleri ve/veya ithalat karşılamak adına, gıda sistemlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması
ve gıda üretiminin yüzde 60 oranında artırılması gerektiğini vurgula-
cephesinden gelen yeni siparişleri karşılamakta zorlanmaktalar.
para ve maliye Bununla birlikte, havacılık, turizm, ağırlama, inşaat sektörleri baş- yarak; gıda israfını önleyici yeni düzenleme ve adımlarının yanı sıra,
84 milyonluk bir nüfusun ve 5 milyona yakın mültecinin gıda gü-
ta olmak üzere, imalat sanayindeki kimi sektörler ve bilhassa kişisel
politikası bakım hizmetlerinden başlayarak, belirli hizmet sektörü alanları venliği, sağlık, sosyal hizmetler ve istihdam piyasalarına erişimlerinin
tedbirlerini geri üzerinde küresel pandeminin baskısı sürüyor. Bu nedenle, küresel sağlanması adına Türkiye’nin önemli başarılara imza attığını belirtti.
enflasyon riskinin arttığına dair kimi emarelere rağmen, merkez
Türkiye’nin tarım istihdamında ortalama yaşın 50’nin üzerinde gö-
çekmede aceleci bankaları dünya ekonomisi ve ülke ekonomilerindeki toparlan- züktüğü bir ortamda, gençlerimizin tarım ve gıda üretiminde önemli
bir rol üstlenmeleri; bunun sağlanması adına özlük haklarının ve
maya, küresel ticaretteki toparlanmaya zarar vermemek adına,
davranmaya para politikası tedbirlerini sıkılaştırmada ‘aceleci’ davranmamada sosyal güvenlik alanıyla ilgili yeni çözümlemelerin hayata geçirilmesi
istekli değiller.” kararlılar. kritik önemde. İyi yetiştirilmiş bir genç nüfusla, Türkiye gelecek 10-
25 yılda dünyanın tarım tüketiminin en önemli tedarikçisi olabilir.