Page 35 - Sayı-57 Mayıs - Haziran 2022

MAYIS-HAZİRAN 33

tüketimi de yönetmeyi gerektiriyor. Talep ve tüketim deyince de, ma kararı ve arttırmaya devam edeceği yönündeki mesajlar, ABD
küresel ölçekte dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük ‘felaket’ ekonomisinden başlayarak, dünyanın önde gelen ekonomilerinde
‘gıda israfı’. BM ve bu alandaki tüm uluslararası uzman kuruluş- ‘resesyon riski’ni de tırmandırmakta. Peki, küresel gıda güvenliği
ların verileri, küresel ölçekte arz edilen gıdanın üçte birinin israf riskini de, bölgesel ve küresel enerji güvenliği riskini de, küresel
edildiğini, çöpe gittiğini, atık haline dönüştüğünü gösteriyor. tedarik zinciri güvenliği riskini de yönetmenin, belirli ölçüde çöz-
Tüm gıda ürünlerinin içerisinden meyve ve sebze ürünlerini ayır- menin yolu ‘üretim’den, üretimi teşvik etmekten geçiyor ise, enf-
dığımızda, her yıl küresel ölçekte çöpe giden meyve ve sebze mik- lasyon riski nedeniyle faiz oranlarını arttırarak, ülke ekonomilerini
tarı üretimin yarısı. Küresel ölçekte israf edilen gıda ürünlerinin resesyona sürüklemek, ‘üretim’in ve ‘büyüme’nin sürdürülebilirliği
gelişmiş ekonomilerde mali değerin 680 milyar dolar. Gelişmekte adına, işgücünü korumak adına bir başka ‘risk’ oluşturmuyor mu?
olan ülkeler de dahi çöpe giden, israf edilen gıda ürünlerinin mali Sanırım, önde gelen merkez bankalarının ‘neoliberal ortodoks’
değeri 310 milyar dolar. Ne acıdır ki, 1 trilyon dolara yakın tarım bazlı düşünce yapısı ile, salt enflasyon riskine odaklanıp, faiz ar-
ve gıda ürününü ‘israf’ ediyoruz. Oysa, 1 trilyon dolarlık tarım ve tışları ile ekonomileri resesyona sürüklemeleri, söz konusu ‘çoklu
gıda ürününün çöpe gitmesini, israf edilmesini engellemek ‘küresel kriz’ ortamının daha da derinleşmesine yol açmaz mı? Umarım,
gıda güvenliği’ açısından en temel çözüm olabilir. Dolayısıyla, aynı merkez bankalarının resesyon riskini göze almalarının, gıda, enerji
miktarda tarıma elverişli araziden daha yüksek teknolojiye sahip ve tedarik zincirini daha da derinleştirebilecek yönü olduğu da kü-
tarımsal üretim metotlarını, araçlarını kullanarak daha fazla ürün resel ortamda birileri tarafından dile getirilir.
ve verim elde etmeye gelene kadar; gıda ürünlerinin çöpe gitmesini
engellemek de etkin bir çözüm olabilir. DTÖ’DEN ‘BENCİLLİK ETMEYİN’ UYARISI
Zengin ülkelerde tüketicilerin dikkatsizliği, özensizliği, yanlış sak-
lama ve kullanım nedeniyle her yıl çöpe giden ürün miktarı 222 Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) geride bıraktığımız hafta ya-
milyon ton. Bu rakam, Sahra Altı Afrikası’nın bir yılda ürettiği yınlanan ‘Ukrayna’daki Kriz’e bağlı olarak savaşın küresel ticaret
ve kalkınma üzerine etkilerine dair rapor, daha yılın ilk 4 ayı bile
tarım ve gıda ürünü miktarı olan 230 milyon tona neredeyse eşit.
Bu nedenle, tarım ve gıda üretiminde inovasyona dayalı yeni yak- tamamlanmamışken, küresel ticaretteki büyüme oranı tahmininin
laşımları, yeni teknolojileri geliştirmek kadar, küresel ölçekte üreti- yüzde 4,7’den 3’e çekildiğini gösteriyor. DTÖ, dünya ekonomisine
len tarım ve gıda ürünlerinin saklanması, paketlenmesi, taşınması yönelik büyüme tahminini de yüzde 4,2’den 2,8’e çekmiş durum-
ve lojistiğe yönelik yeni teknolojiler, inovatif işler de bir o kadar da. Esasen, farklı senaryolara ve simülasyonlara göre, küresel ticaret
büyümesi tahmini yüzde 2,4 ile 3 tahmin aralığına, küresel GSYH
önemli. Dünya ölçeğinde ürünlerin gereğinden fazla miktarda gra-
majla ambalajlanmasından, ürünlerin kolayca bozulmasına, çürü- büyümesi de yüzde 3 ile 3,7 aralığına çekilmiş durumda.
mesine sebep olan demode paketleme tekniklerine kadar üzerinde 11 Nisan’daki bu çarpıcı rapor sonrasında, 13 Nisan’da da Dünya
zihin yorulması gereken pek çok konu var. Türkiye’nin tüm önde Bankası (WB), Uluslararası Para Fonu (IMF), Birleşmiş Milletler
gelen kurumlarının bu hususları uluslararası platformlarda dile ge- (BM) Dünya Gıda Programı (WFP) DTÖ (WTO) küresel açlık
tirmesi büyük önem arz edecek. riskine karşı acilen gıda güvenliği odaklı koordinasyon çağrısında
daha bulundular. DTÖ Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala,
daha düşük arzlar ve daha yüksek gıda fiyatlarının dünya yoksulları
ÇOKLU KRİZ ORTAMI VE RESESYON RİSKİ için yoksunluk ve açlık anlamına geleceğinden hareket ile, bunun
18-20 Mayıs tarihlerinde Almanya’nın ev sahipliğinde, Bonn’da olmasına izin verilmemesi ve önde gelen ekonomiler açısından ‘içe
gerçekleştirilen G7 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları dönme zaman’ olmadığı uyarısında bulunuyor. DTÖ Genel Di-
Toplantısı’ndan çıkan en somut gelişme, dünyanın önde gelen 7 ül- rektörü ‘bencillik etmeyin’ mesajını güçlü bir şekilde veriyor.
kesinin Ukrayna’ya 2022 yılı için 19,8 milyar dolarlık mali yardım Dünya zaten hala yeni varyantları ve Çin’deki yeni karantina ka-
yapılması konusunda anlaşmaya varmaları oldu. Aynı toplantıda, rarları ve görüntüleri; küresel pandeminin insani trajedisini ko-
Rusya’nın dünya çapındaki mali varlıklarına el konulması suretiyle, nuşmayı sürdürür iken, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Ukrayna Krizi
böyle bir kaynağın Ukrayna’nın maruz kaldığı alt ve üst yapı tahri- büyük ölçekli bir insani felaketi ve küresel ekonomiye daha da ağır
batının giderilmesine, kayıplarının telafisinde kullanılması konusu bir darbeyi tetiklemiş durumda. DTÖ dünya genelinde yükselen
ise, gündeme gelmiş olmakla birlikte, bu sürecin nasıl yönetileceği fiyatların reel gelirlerde ve küresel ithalat talebinde düşüşe neden
konusunda somut bir çözüm oluşturulamadığı anlaşılıyor. olacağı; Rusya’ya yönelik yaptırımlar, ülkelerin ürün güvenliği ne-
3 ayı geride bırakan savaşın tüm olumsuz etkilerine karşı, deniyle aldıkları ihracat kısıtlamaları, yüksek enerji maliyetleri ile
Ukrayna’nın ayakta kalmasını hedefleyen 19,8 milyar dolarlık taşımacılıkta ve lojistikte yaşanan aksaklıkların ticari maliyetleri
mali yardım paketinin yönetimi Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) arttıracağını da hatırlatmakta. BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma
uhdesinde olacak. ABD Hazine Bakanı Yellen, Ukrayna’nın önü- Amaçları’na (SDG) ulaşılmanın iki ‘siyah kuğu’ ile, küresel pan-
müzdeki 3 ay için acilen 15 milyar dolar düzeyinde talep ettiği demi ve Rusya/Ukrayna Savaşı’yla daha uzun zaman alacağı, daha
mali yardım paketinden daha büyük bir paketi netleştirmekten meşakkatli ve maliyetli bir dönem bizi bekliyor.
memnun olduklarını belirtti. Yellen, Ukrayna’yı bu süreçte yalnız DTÖ ‘Ukrayna Krizi’ başlıklı raporunda, Rusya-Ukrayna
bırakmayacakları mesajını net olarak ortaya koyduklarını; bununla Savaşı’nın doğrudan Ukrayna ekonomisine olası etkilerini,
birlikte, Avrupalı muhataplarının da Ukrayna’nın ayakta kalması Rusya’ya yönelik yaptırımların türlerine göre olası sonuçlarını,
adına, mali yardım konusunda daha bonkör ve daha seri hareket toplam küresel talep ve ekonomide güven kaybının sonuçlarını,
edilmesi gerektiğinin farkında olmaları gerektiğini de belirtti. halihazırda olağanüstü artış eğiliminde olan gıda fiyatlarıyla ihracat
Yellen, G7 platformunda, Avrupalı muhataplarına Rus petrol ve kısıtlamalarının etkilerini yatıştırmaya dönük tedbirlerin olası so-
doğalgazını tümüyle yasaklamak yerine, ‘tarife uygulaması’ ile fark- nuçlarını değerlendiren senaryolar da paylaşmış. DTÖ’nün bir di-
lı bir çözüm de önerdi. Böylece, Rusya’nın fosil yakıt ihracatından ğer çarpıcı tespiti de, söz konusu Rusya-Ukrayna Savaşı’nın küresel
elde ettiği gelir sınırlandırılmaya çalışılacak. Bu arada, bu defa ekonomiyi kalıcı bir şekilde iki bloğa ayırma olasılığı. Yani, DTÖ
Stuttgart’ta bir araya gelen G7 tarım bakanları da, savaş nedeniyle küresel ekonomik sistemde 2. ‘Soğuk Savaş Dönemi’nin başlayabi-
artan hububat fiyatları ile ‘küresel gıda kıtlığı’ tehdidini ele aldılar. leceği uyarısında bulunuyor.
Küresel pandeminin üzerine gelen Rusya-Ukrayna Savaşı, dünya Dünyanın 2. büyük ekonomisi Çin’de Kovid-19’un yeni varyantları-
ekonomisini ‘çoklu kriz’ ortamına sürüklemiş durumda. Bir tarafta nın yayılmasını önlemek adına uygulanan kısıtlamaların küresel te-
küresel gıda güvenliği krizi, diğer tarafta bölgesel ve küresel enerji darik zincirini baskıladığı ve deniz ticaretini yeniden kesintiye uğrat-
güvenliği krizi, bir başta boyutta küresel tedarik zinciri güvenliği tığının da altı çiziliyor. DTÖ, kural temelli uluslararası sistemin, en
krizi ve tüm bu ‘çoklu kriz’ ortamının tetiklediği ‘küresel enflasyon’ azından mevcut krizin olumsuz etkilerinin izale edilmesinde önemli
riski. Dünyanın önde gelen merkez bankalarının para politikası pa- işlevler görebileceğini; kural temelli uluslararası sistemin önem taşı-
tika tercihleri ise bu tablonun üstüne ‘resesyon riski’ni de ekliyor. dığını da hatırlatma. OECD, DTÖ gibi kuruluşlara kural temelli
ABD Merkez Bankası’nın (FED) para politikası faiz oranını arttır- uluslararası sistemi korumak adına büyük görevler düşecek.