Page 34 - Sayı-51 Mayıs Haziran 2021

32 İKTİSAT TARİHİ ŞEFİK MEMİŞ

Edhem Nejad’ın 107 yıl önce dile getirdiği gerçek:

“ZİRAATıMıZı KoRuMAK İçİN TİCARET…

TİCARETİMİZİ KoRuMAK İçİN ZİRAAT…”

II. Meşrutiyet sonrası mizahtan siyasete, edebiyattan
ziraate kadar neredeyse her alanda çok sayıda dergi
yayınlandı. Ziraat alanı da dergi yayıncılığı bakı-
mından şanslıydı. Bunlar arasında çok sayıda ziraat
dergisi de bulunuyordu. Ancak dergiler karıştırıldı-
ğında yayınlayan, başyazar ve muharrir kadrosunun
ağırlıklı Osmanlı tebaası gayrimüslimlerden oluştu-
ğu görülür. Bunun nadir istisnalarından biri, Toprak
dergisiydi. İlk sayısını 14 Mart 1913 tarihinde ya-
yınlayan dergi, 15 günde bir çıkıyordu. Bir seneden
biraz fazla süren birinci dönem yayın hayatı, Birinci
Dünya Savaşı’nın başlamasından az önce baskıya ve-
rilen 21. sayı ile Haziran 1914 tarihinde sona erdi.
‘Ziraat mi evvel, ticaret mi?’ makalesinin yazarı Edhem Nejad
“ZİRAAT, ToPRAK KAZıP ALTıN çıKARMAKTıR.”
çıkartılıyordu. Ülkenin kalkınmasının Türk çiftçisi-
ne sahip çıkılmasıyla, toprakların modern yöntem-
lerle işlenmesiyle, tarıma ciddi politikalarla önem
verilmesiyle ve tarımsal üretimin yine Türk tacirler
Derginin logosunun altında, “Ziraat, toprak kazıp vasıtasıyla ticaretinin yapılmasıyla ancak mümkün
altın çıkarmaktır” ibaresi yer alıyordu. olacağına inanan bu idealist kadro, Hükümete karşı

yapıcı eleştiriyle bezeli bir üslup kullanıyordu.
“Kendini “Zirâî ve Ticarî Mecmua” şeklinde tanı-
tan Toprak, ilk sayıdan ibaret logosunun altına tarı- “TİCARET ZİRAATıN TAMAMLAYıCı PARçASıDıR”
ma verdiği önemi vurgulamak için şu sloganı yerleş- Bunun izlerini daha ilk sayılarda neşrettikleri yo-
tirdi: “Ziraat, toprak kazıp altın çıkarmaktır.” Son rum ve makalelerle ortaya koydular. Bundan tam
sayıya kadar derginin kapağını süsleyen bu sloganın 107 yıl önce, Türkiye’nin kurtuluşu için çiftçiliğin
üstüne bir iki sayı sonra Kur’an-ı Kerim’den Enbi- özendirilmesi suretiyle yeni bir tarım hamlesi baş-
ya Suresi 105. Ayet-i kerimesinde geçen “Ennelarze latılması gerektiğini savunan Toprak, Hükümeti,
…” ibaresine yerleştirildi. Altına ise ayetin anla- ziraat mektepleri açarken ticaret mekteplerini ihmal
mından mülhem hazırlanan; toprağın ve çiftçiliğin etmekle eleştiriyordu. Bu bir tarım dergisi için son
ehemmiyetini vurgulayan şu cümleler konuldu: derece sıradışı bir yaklaşımdı. Hatta konu “Ziraat

“Toprağı işleyenleri ona sahip ederim; bu kanuna mı evvel, ticaret mi?” başlıklı yazıda etraflıca ele alı-
riayet etmeyenler ona layık olmazlar. O mülke baş- narak, bu iki alandan hangisine öncelik verilmesi
ka kimseleri varis kılarım.” gerektiği masaya yatırıldı. Çeşitli ziraat dergilerinde
yazıları çıkan ve Osmanlı’da “iştirakiyûn” hareket-
Türk tarımının bütün boyutlarıyla fotoğrafını çekip lerinde yer alan Nejad, önce ziraatı önceleyen po-
paydaşlarını bilgiledirmeyi ve yeniden diriltmeyi he- litika gütmek isteyenleri tenkit etti ve “Bir ağızdan
defleyen Toprak dergisi, bu amaçla Çiftçi Kütüpha- tuhaf bir söz işitmiş idim. Bu söz Hükümet lisanın-
nesi adıyla örgütlenmiş ve aynı isimle ciddi bir yayın dan bile işitilmiş idi: ‘Ticareti ve ticaret usullerini
külliyatı oluşturmayı hedeflemişti. Çok açıktı ki, daha evvel ıslah edelim, bu yolda ilerleyelim, son-
Toprak dergisi, birkaç kişilik idealist Türk tarafından ra ticaret, ziraatı tabiatıyla ıslah edecektir.’ Demek