Page 62 - Sayı-59 Eylül-Ekim 2022

60
60 T İKTİSAT TARİHİ DOÇ. DR. ŞEFİK MEMİŞ

Osmanlıların hikayelerde çiftçiliği sevdiren kahramanı

HALİL HOCA’NIN ÇİFTLİĞİ

Tanzimatla birlikte başlayan “memur” olma, “dev- dilmesinden çok öne ziraat yayınlarımızda görülür. 28
lette” bir işe sahip olma rüzgarına karşı bir avuç Eylül 1913 tarihli Felahat dergisinde tanıtımı yapılan
insan, “girişimciliği” ve “tarımla uğraşmayı/çiftçi- kitap, kahramanın isminden mülhem Halil Hoca’nın
liği” savunmaya başlar. Tarımda verimliliği artırma Çiftliği adını taşıyordu. Takma bir isim olması kuvvet-
gayretleri, Sultan II. Abdülhamid döneminde ziraat le muhtemel olan Abdülhakim Hâris imzasını taşıyan
mektepleri, numune tarlaları ve çiftlikat-ı hümayun- kitap, köylülerin de okur yazar kişilerden ya da okuma
larla daha sistemli hale gelir. 20. yüzyılın ilk yılla- yazma bilen çocuklarından dinlemeleri halinde başka-
rında ziraat ve çiftçilik üzerine yayınlana gazete ve ca bir açıklamaya gerek duymadan anlayabilecekleri
dergiler, Ziraat Nezareti’nden aldıkları desteklerin basitlikte yazılmıştı. O yüzden dergi yönetimi Halil
de etkisiyle tavukçuluktan toprak bakımına, sula- Hoca’nın Çiftliği kitabını “Hürmetlü köylü okuyucu-
madan makinalaşmaya kadar birçok alanda kitaplar larımızın çiftçiliğin bütün bahislerini öğrenmelerine
yayınlarlar. Ama bu yayınlar, beklenen etkiyi gös- yardım edecek bir kitabı bugünden itibaren gazete-
termez; ne yeni nesillerin çifçiliğe rağbet gösterdiği, mizde yazıyoruz” ifadeleriyle duyuruyordu.
ne de verimliliği artacak modern usullere meyledil-
diğini görünce sorunun kaynağı araştırılır. Özellikle Kitap bir meraklı tarafından değil, işin ehli Abdül-
Kitap bir meraklı ziraat mekteplerinden “muallimlik” yapan kişilerin hakim Hâris tarafından Selanik ve Drama köy mek-
teplerinde çocuklara okutulmak üzere yazılmıştı.
tarafından gayretleriyle çocukların zihinlerinde ve kalplerinde Dolayısıyla hedef kitle gözetilerek kaleme alınmış-
bir tarım ülküsü oluşturmanın ancak ve ancak onla-
değil, işin ehli rı cezbedecek bir pedagojik usulle mümkün olduğu tı. Felahat yönetimi kitabın tefrikasına başlamadan
Abdülhakim tespit edilip yeni bir “usul” ile işe girişilir. önce şöyle yazıyordu:
Hâris tarafından Bu usul gereğince tarımı özendirecek, yalın ve herke- “Açık ve herkesin anlayacağı ve canı sıkılmadan oku-
Selanik ve sin anlayacağı dilde kitaplar, hikayeler yazmanın yanı yup birçok şeyler öğrenebileceği bir eser olmasına

Drama köy sıra rol model kişiler de oluşturulur. Halil Hoca bu göre biz de diğer küçük ve büyük okuyucularımızın
mekteplerinde kişilerden biridir. Belki de “dost” anlamına gelmesi faideleri için bugünden itibaren gazetemize geçiriyo-
çocuklara sebebiyle “toprakla/tarımla dost” bağlamında bu isim ruz. Ümid ederiz ki bittiğinde Ziraat ve Maarif Ne-
seçilmişti. Şurası kesindi ki Halil Hoca ismi, İngilte-
zaretleri bunun aslının büyüklüğünü anlar ve köy-
okutulmak üzere re’de Türkçeye “Ali Baba’nın Bir Çiftliği Var” diye ge- lülere çiftçiliği öğretmek için bu usule ehemmiyet
yazılmıştı. çen “Old Mc Donald Had a Farm” şarkısının kayde- verir. Ve bu gibi kitaplar yazdırarak onları bastırır ve