Page 34 - Sayı 56 Mart-Nisan

32 EKONOMİYE BAKIŞ

KÜRESEL EKONOMİK SİSTEMDE

“24 ŞUBAT” DEPREMİ

Rusya ile Ukrayna arasında çıkan savaşın ardından, 1915 Çanakkale

Köprüsü, Türkiye’nin dev otoyol ağı, demiryolu ağı, İstanbul Havalimanı
(IGA), Yavuz Selim, Osmangazi, Marmaray ve Avrasya projeleri ile birlik-
te, Filyos Limanı, Kuzey Ege, Marmara ve Batı Karadeniz’i kapsayan geniş
bir alanı, küresel tedarik zinciri adına ‘Altın Halka’ olarak ilan ediyoruz.

PROF. DR. Rusya’nın 24 Şubat’ta Ukrayna’ya yönelik olarak başlattığı RUSYA-UKRAYNA GERGİNLİĞİ VE KÜRESEL GIDA
KEREM ALKİN uluslararası hukuka ve insan haklarına aykırı askeri operas- GÜVENLİĞİ
yon ve işgal girişimi, küresel ekonomik sistem ve küresel
ticaret adına yeni zorlukları, yeni düzenlemeleri, yeni lo- Uluslararası kurumların Rusya-Ukrayna gerginliğinin
jistik ve ulaştırma güzergahı planlamalarını da beraberinde dünya ekonomisine ve küresel ticarete olası etkilerine yö-
getirecek. Peşinen söyleyelim; Karadeniz’in kuzeyindeki nelik analizleri, bilhassa küresel emtia piyasaları ve küre-
mevcut gelişmeler ışığında, Rusya için Batıya doğru hava sel hammadde, ara mamul ve nihai mamul tedarikinde
sahasının neredeyse bütünüyle kapanmış olması, yolcu ve yaşanacak senaryolara odaklanmış durumda. Otomotiv
endüstrisi için katalitik konventörlerde olduğu kadar,
kargo taşımacılığında inanılmaz bir maliyet artışı anlamına
gelmesinin ötesinde, kuvvetle muhtemel kara ve demiryo- dizüstü bilgisayarların ve cep telefonlarının seramik kon-
dansatörlerinde, takılarda ve diş dolgu maddesinde kulla-
lu taşımacılığına da bir süre sonra yansıyacak, Bu nedenle, nılan paladyumun dünyada en önemli üreticisi yüzde 45’e
Asya-Pasifik’ten Avrupa’ya doğru tüm ulaştırma modları yakın oranla Rusya. Platinde yüzde 13, nikel ve altın üre-
bağlamında, Türkiye’nin ana toplayıcı ve ana dağıtıcı oldu- timinde yüzde 10’a yakın bir payı var dünya üretiminde.
ğu Orta Koridor’a önemli yeni görevler yükleyecek.
Çin dışındaki en büyük alüminyum üretici konumun-
Bu nedenle, 18 Mart’ta açılışı gerçekleşen ve küresel öl- daki Rus şirket UC Rusal, aynı zamanda dünya çapın-
çekte dünyanın en iddialı köprüleri sıralamasına ön saf- da üçüncü en büyük izabe tesisi. Alüminyumda dünya
larda girecek olan 1915 Çanakkale Köprüsü başta olmak üretimindeki payı yüzde 6. Rusya kullanılmış alaşımlar
üzere, Türkiye’nin dev otoyol ağı, demiryolu ağı, İstanbul için de vanadyum gibi temel hammaddelerin de lider te-
Havalimanı (IGA) ve dünyanın iddialı köprü ve tünel darikçisi. Saydığımız tüm bu maden ve metallerin tedari-
geçişleri listesine en üst sıralarda giren Yavuz Selim, Os- kinde Rusya’dan kaynaklanan aksaklıkların tümü en fazla
mangazi, Marmaray ve Avrasya projeleri ile birlikte, Fil- doğrudan Avrupa Birliği pazarını etkileyecek. Ülkelerin
yos Limanı ve Lojistik Merkezi’ni de içine katarak, Kuzey hava sahalarına yönelik aldıkları kısıtlayıcı yasaklar ne-
Ege, Marmara ve Batı Karadeniz’i kapsayan geniş bir ala- deniyle, küresel hava kargosunun yüzde 20’si etkilenmiş
nı, küresel tedarik zinciri adına ‘Altın Halka’ olarak ilan durumda. Uçakların rotasının değişmesi, artacak lojistik
ediyoruz. Rusya ile Ukrayna arasında savaş koşullarında ve akaryakıt maliyetleriyle birlikte, hava kargo fiyatlarını
seyreden gerilim, uluslararası şirketlerin tümünü gıdadan da arttıracak.
otomotive, makine ve aksamlarından enerjiye, farklı ülke Kargo uçaklarının yolcu uçakları kadar uzun menzilli
coğrafyalardan tedarike zorladığından, Türkiye’nin küre- uçabilme kabiliyeti olmaması nedeniyle, kargo uçuşları ve
sel tedarik zincirindeki rolü katlanabilir.
lojistik ikmal operasyonları Türkiye gibi kabiliyeti yüksek
Küresel şirketler için Ukrayna ve Rusya’daki fabrikala- ülkelere kayabilir.
rının akıbeti, iki ülke arasındaki gerginliğin uzaması ve En kritik konu bu noktada ‘gıda güvenliği’. Rusya sadece
Rusya’ya yönelik yaptırımların daha da genişlemesi ha- kimi kritik maden ve metallerde, petrol ve doğalgazda,
linde tam bir muammaya dönüşecek ve küresel pandemi buğdayda değil, aynı zamanda tarımsal üretimde ekilen
sonrasında, önemli sektörleri ilgilendiren tedarik zincir- ürünlerin gelişiminde kritik bir öneme sahip olan fosfat
leri üzerinde domino etkisi oluşturma riskini arttıracak. ve potas gibi besleyicilerin de en büyük üreticilerinden
Dünya ekonomisi ve küresel tedarik zinciri zaten küresel biri dünyada. Bu nedenle, bu tür kritik ürünlerde küre-
pandemiden dolayı bir bedel ödemiş ve yeniden yapılandır- sel ölçekte tedarik aksamalarının küresel bir besin krizine
mayı hızlandırmış iken, şimdi Rusya-Ukrayna gerginliği bu dönüşmemesi çok önemli. Uzmanlar, dünya nüfusunun
sürece yönelik ek yüke; özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika’da yarısına bu gübreler sayesinde gıda ulaştığını hatırlatmak-
üretim maliyetlerini arttırıcı bir etkiye sebep olacak. talar. Avrupa genelinde besin üretiminde kullanılan güb-