Page 35 - Sayı 56 Mart-Nisan

MART-NİSAN 33

renin yüzde 25’i Rusya’dan tedarik edilmekte. ulaştırılmasının kritik önemini Avrupalı muhataplara
Bunun yanı sıra, tarımsal üretimde kritik önemde bir rolü hatırlatıyorum. Avrupa’nın asırlardır en önemli stratejik
olan azot gübresi üretiminde kullanılacak amonyak yapımı partneri ve NATO şemsiyesi altında vazgeçilmez mütte-
da büyük miktarlarda doğal gaza ihtiyacı gerektiriyor. Bu fiki olan Türkiye, AB’nin enerji arz güvenliğinde de en
nedenle, Rusya-Ukrayna gerginliği nedeniyle Avrupa’nın tartışılmaz ‘çözüm üretici’ ülke olacak.
doğalgaza ulaşmada gerek miktar, gerekse de maliyet ola-
rak sıkışması, aynı zamanda amonyak maliyetlerini de, ‘KÜRESEL ENERJİ’DE TÜM KARTLAR MASADA
azot gübre maliyetlerini de doğrudan etkileyecek. Mevcut ‘Küresel Enerji Denklemi’nde, bugünden yarına
tedarikçi ülkeler ile ithalatçı ülkeler arasındaki alışverişi,
‘UKRAYNA’ KÜRESEL BÜYÜMEYİ 1 PUAN arz-talep dengesini değiştirmek neredeyse imkansız. Çün-
YAVAŞLATACAK kü, her şeyden önemlisi, tedarikçi ülkelerin neredeyse
tümünün en az 3 ile 5 yıl arasında orta ve uzun vadeli
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) tedarik kontratları var. Bu nedenle, bu ülkelere bir anda
Rusya-Ukrayna gerginliğinin dünya ekonomisine ve dönüp, ‘tedariklerini başka bir coğrafyaya kaydır’ demek
küresel ticarete olası etkilerine yönelik analizleri, dünya neredeyse imkansız. Bu noktada, bilhassa petrol ve do-
ekonomisinde büyüme performansının yılbaşındaki ön- ğalgazda önde gelen tedarikçi konumundaki ülkelerin tü-
görülere göre 0,95 ile 1 puan arasında daha düşük kalabi- müyle ‘küresel fosil yakıtlar’ denklemini yeniden kurman
leceğine; küresel enflasyonla ilgili öngörülere göre ise 1,6 gerekiyor.
ile 1,75 puan arasında bir enflasyon artışı yaşanabilece-
ğine işaret ediyor. Söz konusu oranlar, küresel büyüme- Dünyanın günlük olarak en önemli petrol tedarikçi ül-
deki önemli payları itibariyle, Euro Bölgesi’nde büyüme kesi, ortalama her gün küresel piyasaya 6,5 ile 8 milyon
kaybının 1,1 puana ulaşabileceğini, tüm OECD üyesi varil arasında petrol ihraç eden Suudi Arabistan. Suudi
ülkelerde 0,9 puanlık bir büyüme kaybı yaşanabileceğini, Arabistan’ı günlük olarak 4,5 ile 6 milyon varil arasında
aynı oranının ABD ekonomisi için 0,8 puan düzeyinde değişen ihracatı ile Rusya takip ediyor.
kalabileceğini gösteriyor. Dünyanın en önemli petrol üreticisi şu anda günlük
bazda 16 milyon varili dahi geçebilen üretimi ile ABD.
OECD üyesi ülkelerdeki enflasyon oranına yönelik artış
yönündeki olası sapmanın 1,4 puan olabileceği öngörü- ABD’yi 13 milyon varil ile Rusya, 12 milyon varil ile Su-
udi Arabistan takip ediyor. Suudi Arabistan günlük üreti-
lürken, ABD’nin yıllıklandırılmış enflasyon oranında se-
bep olacağı sapma ise 1,2-1,3 puan olarak hesaplanmış. minin önemli bir bölümünü ihraç eden en yüksek oran-
daki ülkelerin başında geliyor. Ülkelerin rezerv, günlük
Rusya hariç tüm dünya ekonomisindeki küresel enflas- üretim ve ihracatına göre sıralaması değişiyor. Dünyanın
yon oranı sapması ise 1,5 ile 1,55 olarak öngörülmüş. en yüksek doğalgaz tedarikçisi, ihracatçısı ülkesi doğal
Rusya’nın yaptırımlar nedeniyle artma olasılığı gözüken olarak Rusya, 240 milyar metreküp. Rusya’yı son bir kaç
iç ekonomik sorunlarının küresel enflasyonu ve bölge ile yıldaki ciddi atağı ile, 140 milyar metreküp ile ABD takip
ülke ekonomilerini etkileme düzeyine bakıldığında ise, ediyor. 3. ülke ise yine doğal olarak Katar, 120-125 mil-
ABD’deki olası enflasyon oranı sapmasında da, OECD yar metreküp. 110 milyar metreküp ile Norveç’i ve 105
üyesi ülkelerin ve Euro Bölgesi ortalama enflasyon ora- milyar metreküp ile Avustralya’yı unutmayalım.
nındaki olası sapmalarda da, Rusya’nın iç ekonomik so-
runlarının, tam tersine, enflasyonu çok sınırlı da olsa azal- Fosil yakıt türevleri olarak petrol ve doğalgazı geçelim,
tıcı etkisi olacağı öngörülmekte. Buna karşılık, Rusya’nın Almanya gibi ‘yeşil enerji’nin en önemli savunucusu olan
olası iç ekonomik sorunlarından kaynaklanacak negatif bir ülkenin Federal Ekonomik İşler ve İklim Eylemi Ba-
etkinin küresel enflasyon üzerinde 0,25 ile 0,30 puan kanlığı Müsteşarı ve Agora Energiewende düşünce kuru-
arasında enflasyondaki sapmayı arttırıcı bir etkisi olması luşunun kurucularından Dr. Patrick Graichen’in ‘kömür’
beklenmekte. için söyledikleri de kritik önemde. Graichen’in ifadesiyle,
Rusya’nın son adımlarıyla doğalgazın bir enerji köprüsü
teknolojisi olduğu anlatısı bozuldu, köprü çöktü.
‘ENERJİ ARZ GÜVENLİĞİ’ VE TÜRKİYE Bu durum, kısa vadede, muhtemelen enerji şebekesinde
Avrupa’nın enerji arz güvenliği ve bilhassa doğalgaz te- daha fazla kömür; uzun vadede ise daha hızlı yeşil hidro-
darik güvenliği açısından Türkiye’nin vazgeçilmez önemi jen anlamına geliyor. Oysa, Dr. Graichen 2014’den bu
bir kez daha öne çıkıyor. Uluslararası alanda tanınmış bir yana ‘net-sıfır karbon’ hedefleri için kömürle vedalaş-
uzman olarak Sohbet Karbuz, TANAP ve TAP projeleri manın kaçınılmaz olduğunu; yenilenebilir enerjiye daha
kapsamında, Türkiye üzerinden Trans-Hazar Projesi ile hızlı yoğunlaşmanın bir şart olduğunu vurgulamaktay-
Türkmen gazının Avrupa’ya akışının ve/veya Kuzey Irak dı. Rusya-Ukrayna gerginliğinin tüm dünyada bir anda
doğalgazı için Avrupa’nın Türkiye ile çalışmalara hızlan- önceliklendirdiği ‘enerji arz güvenliği’ konusunun ‘yeşil
dırmasının önemine işaret ediyor. Ben de, bu noktada, kalkınma’, ‘yeşil enerji’ ve ‘sürdürülebilirlik’ başlıklarının
Doğu Akdeniz’deki İsrail, Ürdün, Mısır, Filistin doğal- fazlaca önüne geçmesinden kaynaklanan bir tedirginlik
gazın KKTC üzerinden, Türkiye aracılığı ile Avrupa’ya de gözleniyor.