Page 56 - ISTIB Dergi Mayıs - Haziran 2023 Sayı 14
P. 56
56
56 T İKTİSAT TARİHİ DOÇ. DR. ŞEFİK MEMİŞ
TÜRKİYE’DE TARIMDA MAKİNALAŞMANIN
İLK MİKRO ÖRNEKLERİ
Türkiye’de tarımda makineleşme ve verimliliği artır-
ma teşebbüsleri Sultan II. Abdülhamid devrinde Os-
manlı İmparatorluğunun belli başlı tarıma elverişli
vilayet merkezlerinde kurulmaya başlanmasıyla hız-
lanmıştı. Tuna Vilayeti ile başkent İstanbul civarın-
daki çiftliklerde elde edilen başarılarda, Avrupa’dan
ithal edilen tarım makineleri mümessillerinin İstan-
bul’da bulunmasının katkısı büyüktü. Bilhassa 20.
Yüzyılın ilk yıllarından itibaren tarımda makineleş-
me girişimlerinin artması, harman makinesi ve pul-
luk gibi tarım aletlerinde yerli imalatın yapılmasını
teşvik etti. İzmir ve Adana gibi Avrupa ülkeleriyle
doğrudan temas eden, Avrupalı hammadde alıcıla-
rının temsilcilerinin bulunduğu bölgelerde tarımın
dönüşü ve teknoloji kullanımı daha hızlı oluyordu.
Özellikle İzmir merkezli bir tarım makineleri sana-
yisinin oluşumundan bahsedilebilir.
USTANIN ADI HARMAN MAKİNESİNİN MARKASI OLDU
Öncülüğünü Osmanlı vatandaşı Ermeni ustaların
yaptığı yerli imalatın izi, dönem ziraat dergilerinde
sürüldüğünde ilk yerli harman makine ve pulluk- “Osmanlı Mamulatı Harman Makinesi” başlıklı ilan
larının başarıyla İzmir’de yapıldığını, Ege çiftçisi ne ev sahipliği yapan Subaşı Çiftliği sahibi, harman
tarafından büyük rağbet gördüğünü öğreniyoruz. makinesinden çok etkilenmişti. Bunu da mevcut
Osmanlı Ziraat ve Ticaret Gazetesi’nin 30. sayısında makineyi anında satın alarak ortaya koydu.
yayınlanan “Osmanlı Mamulatı Harman Makine-
si” başlıklı ilana göre İzmirli Agop Agopyan ticaret ÇİFTÇİLERİN GÖNLÜNDE TAHT KURDU
“Minas” ismi hanesi yerli tarım makineleri satıyordu. İzmir Peş-
verilen harman temalciler semtindeki imalathanesinde harman ma- Bu arada ilanda Egeli çiftçilerin harman makinesine
makinesi, İzmir kinesi ve pulluk gibi aletleri yapan Agop Efendinin gösterdikleri büyük ilgi, “Minas nam harman maki-
ve çevresindeki duyulmasına aracılık ettiği harman makinesi, Hükü- nesi çiftçiler aleminde büyük bir nam çıkarmıştır”
önde gelen met tarafından da fark edilerek 15 senelik imtiyazla cümlesiyle vurgulanıyordu. Bu vurgunun ardından
çiftçiler arasında ödüllendirilmişti. da Minas’ı çiftçilerin gönlünde taht kurmasına yol
büyük merak açan özellikler sıralanıyordu:
uyandırdı. Bunun Yerli tarım makinesini yapan ise maharetli Minas us-
üzerine 16 taydı. Bundan dolayı “Minas” ismi verilen harman “İşbu makine daneleri kırmaz, hayvanlar için gayet
Temmuz 1908 makinesi, İzmir ve çevresindeki önde gelen çiftçiler ince ve temiz saman yaparak umum aletleri çelikten
Perşembe günü arasında büyük merak uyandırdı. Bunun üzerine 16 mamul olduğundan 20-30 sene bozulmaksızın istimal
İzmir’in meşhur Temmuz 1908 Perşembe günü İzmir’in meşhur çift- edilir. Şayet bozulursa bile her bir demirci marifetiyle
çiftliklerinden liklerinden Subaşı Çiftliğinde çiftçilerin huzurunda tamiri mümkündür. Suret-i istimali gayet sehil olmak-
Subaşı Çiftliğinde bir tecrübe yapıldı. İşin ehli çiftçiler tarafından da la her köylü ilk tecrübede öğrenebilir. Sıkleti (ağırlığı)
çiftçilerin görülüp onaylandı ki Osmanlı Harman Makinesi, dahi yüz kıyye kadar olduğundan her mahalle nakli
huzurunda bir çiftçilerin 10 günde yapacağı işleri 3 güne mükem- kolaydır. Fiyatı da yalnız 7 buçuk Osmanlı Lirası ol-
tecrübe yapıldı. mel bir şekilde yapıyordu. Makinenin ilk tecrübesi- duğundan her köyle birer adet edinebilir.”
1
